کارستان هنری ولی‌جان تبریزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی- دانشکده علوم انسانی- گروه هنر

چکیده

فرضیه نگارنده در این مقاله مبتنی بر این است که نگارگر ولی جان تبریزی شاگرد سیاوش بیگ هرگز در حلب ساکن نبوده و با علی جان مذهب، هیچ ارتباطی ندارد. با توجه به سند آنافارتا درباره نگارگران همایون­نامه باید گفت این نگارگر، پنج سال زودتر یعنی در 990 ه.ق پیش از آغاز نوشته شدن مناقب هنروران در مملکت عثمانی بوده و به دربار عثمانی راه یافته است. منابع حضور ولی جان در گروه عثمان نقاش و کارگاه سلطنتی را بعد از 992 ه.ق خبر می‌دهند، و او پیش از آن، در دربار نبوده بلکه آزاد کار می‌کرده است که در این صورت، تاریخ 988 ه.ق/1580 م. صادق به نظر می‌رسد. او در کتاب‌آرایی‌ها متأثر از مکتب قزوین و در تک­برگ‌ها، تداوم­بخش اسلوب ساز است. ولی جان، عناصر سبک ساز را از استادان مکتب دوم تبریز آموخته و همانند هموطن خود شاه قلی، در استانبول با ترکیب‌بندی جدیدی از این عناصر در راستای اسلوب ساز به خلق آثار سیاه قلم پرداخته است. در این پژوهش، از آنجایی که این هنرمند در ایران آنگونه که باید شناخته نشده، هدف معرفی، بررسی و تحلیل اسناد و مدارک موجود و آثار نگارگری ولی جان در کتاب‌آرایی‌ها و آلبوم‌ها به روش توصیفی و تطبیقی است. 

کلیدواژه‌ها


آژند، یعقوب (1384)، مکتب تبریز، قزوین، مشهد، انتشارات فرهنگستان هنر، تهران.
امیرراشد، سولماز و سجاد حسینی (1394)، اسلوب ساز غنیمتی از غنایم چالدران، مطالعات تاریخ فرهنگی، پژوهش نامه انجمن ایرانی تاریخ، سال۷، شماره ۲۵، صص۱-۲۶.
 تانیندی، زرن (1386)، هنر کتاب آرایی در دوره سلطان حسین بایقرا متبلور در کتابخانه موزه توپقاپو سرای استانبول، مجموعهمقالاتهمایش‌های بینالمللیکمالالدینبهزاد، چاپ دوم، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر، پاییز، صص54-67.
دین پرست، ولی (1390)، نقاشان صفوی و انتقال هنر صفوی و انتقال هنر نگارگری ایرانی به عثمانی، دو فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، سال دوم، شماره سوم، صص 59-82.
 ریشار، فرانسیس (1383)، جلوه‌های هنر پارسی. ترجمه ع.روح بخشان، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
 فرخ فر، فرزانه؛ محمد خزائی و غلامعلی حاتم (1391)، نگارگری عثمانی با رویکرد به دستاوردهای هنری ایران، نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، شماره 49، صص 19-30.
منشی قمی، قاضی میر احمد (1383)، گلستان هنر، به تصحیح احمد سهیلی خوانساری، چاپ چهارم، منوچهری، تهران.
کریم‌زاده‌‌ تبریزی، محمد علی) 1376)، احوالوآثارنقاشانقدیمایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی، جلد 1، انتشارات مستوفی، تهران.
کریم‌زاده‌‌ تبریزی، محمد علی) 1370)  احوالوآثارنقاشانقدیمایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی ، جلد 3، لندن.
کن­بای، شیلا (1389) نگارگری ایرانی، ترجمه مهناز شایسته فر، چاپ دوم، موسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران
محمدحسن، زکی (1384)، چین و هنرهای اسلامی، مترجم غلامرضا تهامی، فرهنگستان هنر، تهران.
ولش، آنتونی (1389)، نگارگری و حامیان صفوی، مترجم: روح الله رجبی، چاپ دوم، موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن، تهران.
 
Binney, Edwin (1973), Turkish Miniature Paintings and Manuscripts /from the collection of Edwin Binney, 3rd, printing by the Meriden Gravure company, United states.

Bloom, Jonathan & Blair, Sheila (2009), Grove Encyclopedia of Islamic Art & Architecture: Three-Volume Set, Oxford university press, New York.

Denny, Walter B (1983), Dating Ottoman Turkish Works in the Saz Style, In Muqarnas I: An Annual on Islamic Art and Architecture, edited by Oleg Grabar, 103-122. Yale University Press, New Haven.
Çelik Atba‏‏‏s, Zeynep (1991),Topkapı Saray Müzesi K‌ütüphanesi el yazma koleksiyonu, Istanbul.
 Çağman, Filiz & Tanındı, Zeren (1996), Osmanlı-Safavî İlişkileri (1578-1612) Çerçevesinde Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Resimli El Yazmalarına Bakış, Aslanapa Armağanı, Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
Gelibolulu Ali Afandi (1982), HattatlarınveKitapSanatçılarınınDestanları: Menâkıb-ıHünerverân, Haz. M. Cumbur, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Inal, Güner (1978), The Influence of the Kazvin Style on Ottoman Miniature Painting, Fifth International Congres of Turkish Art, Ed. G. Feher, Budapest, s.457-476.
Kazan, Hilal (2010‌), Farklı Açıdan Bir Bakışla Şehnameci Seyyid Lokman'ın Saray İçin Hazırladığı Eserler, osmanlı arastırmaları, sayı xxxv, 117-136.
Mahir, B (2005), DIA Aasiklopedi. Minyatur, Vol.30, Istanbul. 30-Orujeynaya Palata, Moskva, 1964, s. 32.
 Parladır, Şebnem (2011), Ali Çelebi’nin Hümayunnamesi: THE BRITISH LIBRARY Add.15153, Sanat Tarihi Dergisi, Sayı/Number XX/1 Nisan/ April, 93-131.
Rogers, M.J; Ward, R.M (1988), Topkapi Saray hazineleri muhtasem Suleyman cagi, Berlin.
 Swietochowski, Marie Lukens & Babaie, Sussan (1989), Persian Drawings in the Metropolitan museum of Art, Pablished by the Metropolitan museum of art, New York.
Tanındı, Zeren (1991), Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde Veli Can İmzalı Resimler, Türklük Bilgisi Araştırmaları. Fahir İz Armağanı II, C.15, s.287-313.
Welch,Anthony; Stuart Cary Welch (1982), Arts of the Islamic Book the collection of prince Sadruddin Aga khan, Published for The Asia society by Cornell university press, London.
URL 1: http://www.islamansiklopedisi.info/ (2009) cilt: 37; sayfa: 309-310.
URL2: http://www.invaluable.com.
URL3: https://www.metmuseum.org.
URL4: http://www.themorgan.org.
URL5: http://www.sothebys.com.
URL6: https://www.blouinartsalesindex.com/Vali-Jan-275829-results.action.