نماد و نمون قدمگاه در تاریخ شرق، با تأکید بر نگاره قدمگاه فالنامه تهماسبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده پژوهش های عالی و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان

2 گروه معارف دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

انسان ها از آغاز تا کنون، به قدمگاه‌های اشخاص برجسته، به دیده احترام می‌نگریسته و آنها را نمادهایی از حضور معنویت، قدرت و تملک می‌شناخته‌اند. نیاز انسان به اسطوره‌سازی و انتساب مکان‌هایی خاص با افراد برجسته، موجب شده است "فرهنگ قدمگاه" در میان بشریت شکل بگیرد؛ به‌طوری‌که نشانه‌های آن از اعصار غارنشینی تا فضا دیده ‌می‌شود. هدف این تحقیق، بررسی نماد قدمگاه در فالنامه تهماسبی و ارتباط آن با نقوش قدمگاه‌های موجود در ایران و جهان اسلام می‌باشد.  اینکه پیشینه به‌وجود آمدن قدمگاه‌ها به چه دوره‌ای بازمی‌گردد؟ آیا قدمگاه‌ها بر اساس فرهنگ اسلامی ساخته شده‌اند؟ نمادهای موجود درقدمگاه فالنامهتهماسبی، برانگیخته از کدام خاستگاه می‌باشد؟، مسأله‎ایست که با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه‌ای به آن پرداخته می‌شود. یافته‌های پژوهش بیان می‌دارد، قدمگاه‌های متعددی در سطح جهان وجود دارند که پیشینه آنها، اغلب به پیش از اسلام باز می‌گردد. برخی از آنها براساس کشف و شهودهای شخصی ساخته شده‌اند و یا متأثر از فرهنگ هندی هستند. ضمن توجه به احترام قلبی ایرانیان و شیعیان به امامان و قدوم متبرک آنان و فرزندانشان، باید توجه داشت که نگاره قدمگاه فالنامه تهماسبی، به تقلید از نمونه‌های بودایی کشیده شده ولی در آن، از نمادهای اسلامی استفاده شده و ارتباطی با قدمگاه نیشابور ندارد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم (1384)، ترجمه ابوالقاسم پاینده، انتشارات گوتنبرگ.
آژند، یعقوب (1384)، مکتب نگارگری تبریز قزوین و مشهد، انتشارات فرهنگستان هنر، تهران.
ابن‌بطوطه (1370)، سفرنامه، ترجمه دکتر محمدعلی موحد، جلد دوم، انتشارات آگه، تهران.
ابوالفضل مبارک (1372)، اکبرنامه، تاریخ گورکانیان هند، به‌کوشش غلامرضا طباطبائی مجد، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)، تهران.
اسکندربیگ ترکمان (1350)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، انتشارات امیرکبیر، تهران.
اطلس حرم مطهر رضوی (1395)، انتشارات به‌نشر (آستان قدس رضوی)، مشهد.
اعتمادالسلطنه (1367)، تاریخ منتظم ناصری، به تصحیح محمداسماعیل رضوانی، انتشارات دنیای کتاب، تهران
افشار، ایرج (1384)، دفتر تاریخ؛ مجموعه اسناد و منابع تاریخی، جلددوم، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، تهران
بٌد، فرامرز (1354)، نقوش و علائم مقدس در پدیده های شگرف معماری هخامنشی، ترجمه مهدی غروی، مجله بررسی‌های تاریخی، شماره 47، صص 149-180.
بلعمی (1374)، تاریخنامه طبری گردانیده منسوب به بلعمی، تصحیح محمد روشن، جلد نخست، انتشارات سروش، تهران.
جامی، (1898)، تحفة الاحرار، چاپخانه مصطفائی (چاپ سنگی) ، لاهور
حسینی، سید مجید و رضا محمّد نصب (1392)، قدمگاه عشق سیری در سیره و هجرت امام رئوف علی بن موسی الرضا (ع)، مشهد، انتشارات نورالمبین.
خاقانی شروانی (1316)، دیوان، به تصحیح و تحشیه و تعلیقات علی عبدالرسولی، چاپخانه سعادت، تهران
سدید السلطنه مینابی، محمدعلی‌خان (1362)، سفرنامه، به‌تصحیح و تحشیه احمد اقتداری، انتشارات بهمنشیر، تهران.
سعدی، شیخ مصلح‌الدین (۱۳۸۵)، کلیات سعدی، به اهتمام محسن پویان، انتشارات سایه‌گستر، مهرگان دانش، تهران.
سودآور، ابوالعلا (1380)، هنر دربارهای ایران، ترجمه ناهید محمد شمیرانی، انتشارات کارنگ، تهران.
فاروقی، عباس (2536)، سفینه سلیمانی، سفرنامه سفیر ایران به سیام، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
فرصت شیرازی، محمدنصیر (1377)، آثار عجم، تصحیح و تحشیه از منصور رستگار فسائی، انتشارات امیرکبیر، تهران.
فواید رضویه، نسخه خطی شماره 10138(امالی دیزجی)، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
کردی مکی، محمدطاهر (1378)، کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ، انتشارات مشعر، تهران.
کلانتر ضرابی، عبدالرحیم (1378)، تاریخ کاشان؛ به انضمام یادداشت‌هایی از اللهیار صالح، به کوشش ایرج افشار، انتشارات امیرکبیر، تهران
مفرد کهلان، جواد (2008)، تاریخ اساطیری تطبیقی ایران باستان، بی‌نا، سوئد.
مقدس، احسان (1388)، راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، انتشارات مشعر، تهران
موسوی اصفهانی، حسن (1392)، روزنامه سفر مشهد، مکه و عتبات 1315 - 1316 ق. به کوشش رسول جعفریان، با همکاری حمیدرضا نفیسی، انتشارات مشعر، تهران.
میرشکرایی، محمّد (1382)، خضر در باورهای عامه، مجله کتاب ماه هنر، شماره 55 و 56، صص 29-42.
نویا، پل (1373)، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمة اسماعیل سعادت، مرکز نشر دانشگاهی، تهران
هال، جیمز ( 1383)، فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، انتشارات فرهنگ معاصر، تهران.
Falk, Toby (1985), Treasures ofIslam, Bristol, Avon, England.
Farhad, Massumeh & Bagci, Serpil (2010), Falname, the book of omen, Thames & Hudson, ????????.
Mahmood Begg Naqshbandi, Mohamed (2014), The Blessed Footprint and Sacred Nalayn the Blessed Sandals of Prophet Muhammad, The World Islamic Mission, European Region, U.K.
Puttkamer, W. Jesco Von (1979), Man in the Amazon, Stone age Present Meets Stone age past, National Geographic magazine, ??????, pp. 60 - 79.
http://siilikarastirmalari.blogspot.de/2014/10/makam-ibrahim.html?m=1. Rettrived Mar. 7, 2018.
http://sites.asiasociety.org/gandhara/exhibit-sections/buddhas-and-bodhisattvas/. Rettrived Mar. 7, 2018.
http://www.harameyar.ir Rettrived Aug. 8, 2017 (بانک جامع امام‌زادگان ایران)
http://khabarone.ir/news Rettrived Mar. 2, 2018.
http://www.momtaznews.com Rettrived Mar. 2, 2018.
http://www.onmarkproductions.com/html/footprints-bussokuseki.html. Rettrived Mar. 3, 2018.
https://xerion81.deviantart.com/art/The-feet-of-the-Buddha-76638095. Rettrived Mar. 17, 2018.