شیوه شیراز مکتب ترکمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

در این مقاله فرضیه بر این بود که شیوه شیراز مکتب ترکمان از عناصر هنری مکتب شیراز (بویژه تذهیب آن) و مکتب هرات (به­ویژه عنصر رنگ­بندی و ترکیب­بندی آن) و مکتب ترکمان (به­خصوص فضابندی امکانات زیستی و طبیعت گرای آن) پدید آمد و با انتقال به تبریز و در آمیختگی آن با شیوه تبریز مکتب ترکمان، زمینه را برای پدیداری مکتب تبریز صفوی فراهم کرد. شیوه شیراز مکتب ترکمان در دو مرحله زمانی شکل گرفت. یکی دوره هفت ساله پیربوداق قراقویونلو بود که از امکانات هنری دوره ابراهیم سلطان و نیز هنرمندان مکتب هرات بهره گرفت. پس از برافتادن حکومت پیربوداق در شیراز، مرحله دوم این شیوه در حکومت هفت ساله سلطان خلیل آق قویونلو شروع شد و وی با بهره­گیری از بنیه انسانی هنری دوره پیربوداق قراقویونلو به حمایت هنرها و هنرمندان پرداخت و شیوه شیراز مکتب ترکمان را به اوج کمال هنری خود رساند. در این مقاله، با بهره­گیری از روش تحقیق استقرایی مبتنی بر وصف (چیستی) ارزیابی (چگونگی) و تحلیل (چرایی) و نقادی علمی مضمر در مسامات یافته­ها و داده­ها، شیوه شیراز مکتب ترکمان فحص و تتبع شد و نتیجه حاصله پاسخگوی سوالات برآمده از فرضیه گردید.
 

کلیدواژه‌ها


آژند، یعقوب (1393)، مکتبنگارگریشیراز، فرهنگستان هنر، تهران.
احمدبن حسین کاتب یزدی (1345)، تاریخجدیدیزد، به کوشش ایرج افشار، امیرکبیر، تهران.
اسکندربیک منشی (1350)، تاریخعالمآرایعباسی، جلد ۲، به کوشش ایرج افشار، امیرکبیر، تهران.
بلر، شیلا (1396)، خوشنویسیاسلامی، ترجمه ولی الله کاووسی، فرهنگستان هنر، تهران.
بیانی، مهدی (1363)، احوالوآثارخوشنویسان، جلد ۳ و ۴، دانشگاه تهران، تهران.
پیربوداق منشی (1378)، جواهرالاخبار، به کوشش محسن بهرام نژاد، میراث مکتوب، تهران.
جلالی، نادره (1385)، پیربوداق، دایره المعارفبزرگاسلامی، مرکز دایره المعارف ، تهران.
خواندمیر(1353)، حبیبالسیر، جلد ۴، خیام، تهران.
دولتشاه سمرقندی (1366)، تذکرهالشعرا، به کوشش محمد رمضانی، کلاله خاور، تهران.
ذکا، یحیی(1342)، خاوران نامه، هنرومردم، جلد ۲، صص ۲۹-۱۷.
رابینسن، بازیل (1384)، هنرنگارگریایران، ترجمه یعقوب آژند، مولی، تهران.
روملو، حسن (1349)، احسنالتواریخ، به کوشش عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
سخاوی، محمد (1353ق)، الضواللامع، جلد سوم، بی نا، قاهره.
سودآور، ابوالعلا (1380)، هنر دربارهای ایران، ترجمه ناهید شمیرانی، کارنگ، تهران.
صفا، ذبیح الله (1363)، تاریخادبیاتدرایران، جلد ۴، امیرکبیر ، تهران.
طهرانی، ابوبکر(1356)، تاریخدیاربکریه، به کوشش نجاتی لوغال وفاروق سومر، طهوری، تهران.
عزاوی، عباس (1939م)، تاریخالعراقینبیناحتلالین، جلد ۳، بی نا، بغداد.
علیشیرنوایی(1363)، مجالسالنفایس، به کوشش علی اصغر حکمت، منوچهری، تهران.
غفاری (1343)، تاریخجهانآرا، به کوشش مجتبی مینوی، حافظ، تهران.
غیاثی، عبدالله (1975م)، التواریخ، بی نا، بغداد.
فخری هروی، محمد (1345)، روضهالسلاطین، به کوشش عبدالرسول خیامپور، دانشگاه تبریز، تبریز.
فسایی ، حسن (1367)، فارسنامهناصری، جلد ۲، به کوشش منصور رستگار فسایی، امیرکبیر، تهران.
کورکیان و سیکر (1387)، باغهای خیال، ترجمه پرویز مرزبان، نشر فرزان روز، تهران.
گازرگاهی، حسین (1375)، مجالسالعشاق، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران.
گری، بازیل(1376)، نقاشیایران، ترجمه عربعلی شروه، چاپ میراث ملل، تهران.
نهاوندی، عبدالباقی(1926م)، مآثررحیمی، به کوشش محمد هدایت حسین، بی نا، کلکته.
واله اصفهانی، محمدیوسف(1371)، خلدبرین، به کوشش هاشم محدث، میراث مکتوب، تهران.
یوشیفاساسه کی(1388)، مجموعه ترجیعات سرکاری، نامهبهارستان، دفتر ۱۵، صص ۷۶- ۱۳۷.
 
Gray, B (1976), the Art of the  Book in Central Asia, Unesko Press, Paris
Melikian-Chirvani (1971), »e Royaume De Salomon..., Le Monde Iranien L’Islam, PP.1-41.
Robinson, B (1958), A Descriptive Catalogue Of Persian Painting In The Bodelien Library, Oxford University Press, Oxford.
Robinson, B (1967), Persian Miniature Painting from collection of British Isle, Victoria and Albert Museum, London.
Minoreskiv, V (1938-42), A civil and military Review in Fars in 881/1476, BSOAS, 10, PP.141-78.
Stchoukine, V (1969), Un Manuscriptillustrate de la bibliotique de Muhammad II Fatih, Ars Asiatique, 19, PP.3-9.
Stchoukine, V (1972), La Peinture A Baghdad Sous Sultan PirBudag, Ars Asiatique, 25, PP.1-18.
Thackston,W (2001), Album Prefaces And Other Documents…, Brill, Leiden.
Turks (2005), A Journey Of A Thousand Years, 600-1600, ed.Roxburgh Royal Academic Of Art, London.
Uluç, L (2006), Turkman Governors, Shiraz Artisans and Ottoman Collectors,
Turkiye Bankasi, Istanbul.