مطالعه تطبیقی «بُرنُس» جامه ی دوره اسلامی با پوشاک مشابه قبل از اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه هنر اسلامی، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

‌پوشاک علاوه بر نقش حفاظت، مرجع بازنمود مفاهیمی از جمله طبقات اجتماعی مردم بوده است؛ به ویژه، انواع سرپوش ها نقش بیشتری ایفا کرده اند و به همین دلیل از نظر مطالعات جامعه شناختی بسیار حائز اهمیت اند. «بُرنُس» نوعی سرپوش متداول در دوره اسلامی است که شبیه ردای راهبان مسیحی و همچنین انواع سرپوش در ایران باستان بوده که در این مقاله مورد مداقه قرار می گیرد و با روش تطبیقی در پی تأثیر و تأثر طبقات اجتماعی مورد استفاده آن خواهد بود. برای نیل به این هدف، از نظریه ویدنگرن بهره گرفته شد که معتقد است: استفاده از این سرپوش نه تنها در اروپا بلکه در جغرافیای ایران با کارکردهای چندگانه و بعضاً متضاد معمول بوده است. یافته های پژوهش از سه نوع بُرنُس با فرم کلاه، سرپوش مقنعه مانند و ردای بارانی در دوره اسلامی یاد می کند که همچون نمونه های قرون وسطی در اروپا، ایران باستان و میان رودان با وجوه عالمانه، تحقیر و تمسخر، وجه عاقل مجنون نما، وجه جنگاورانه، وجه شیطانی و اهریمنی قابل شناسایی و مقایسه است. از نظر طبقه اجتماعی نیز تقریباً همه طبقات از شاه گرفته تا خدمتگزار، سرباز، دلقک، زن و مرد، کودک و پیر، عالم و نادان از بُرنُس استفاده می کرده اند.

کلیدواژه‌ها


اب‍ن‌ ب‍اب‍وی‍ه‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌، (1389)، ت‍رج‍م‍ه‌ و م‍ت‍ن‌ ع‍ی‍ون‌ اخ‍ب‍ارال‍رض‍ا ع‍ل‍ی‍ه‌ال‍س‍لام‌، جلد 2، ت‍رج‍م‍ه‌ ح‍م‍ی‍درض‍ا م‍س‍ت‍ف‍ی‍د و ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر غ‍ف‍اری‌، دار ال‍ک‍ت‍ب‌ الاس‍لام‍ی‍ه‌‏‫‏، تهران.
برهان(محمدحسین بن خلف تبریزی)، (1391)، برهان قاطع، چاپ هفتم، ویراستار محمد معین، امیرکبیر، تهران.
پرتوی، پروین، (1389)، «هنر تطبیقی و نسبت آن با مطالعات تطبیقی هنر»، از مجموعه مقالات دانش‌های تطبیقی، جمعی از نویسندگان، سخن، تهران.
جعفری، یعقوب،(1368)، خوارج در گذرگاه تاریخ (2): داستان تحکیم و پیامدهای آن، مجله درس‌هایی از مکتب اسلام، سال 29، شماره 4، صص 37 تا 44.
جعفریان، رسول، (1378)، میراث اسلامی ایران، جلد ۱۰، انتشارات کتابخانه‌ ایت الله مرعشی، قم.
چیت‌سازیان، محمدرضا، (1379)، تاریخ پوشاک ایرانیان از ابتدای اسلام تا حمله مغول، انتشارات سمت، تهران.
حسینی راد، عبدالمجید و محبوبه رزمجو، (1390)، شاهکارهای نگارگری ایران، چاپ دوم، موزه هنرهای معاصر تهران، تهران.
دزی، راینهارت پیتر ان، (1389)، فرهنگ البسه مسلمانان، چاپ چهارم، ترجمه حسینعلی هروی، علمی فرهنگی، تهران.
دهخدا، علی‌اکبر، (1359)، لغت‌نامه دهخدا، دانشگاه تهران، تهران.
رحیمی، پریچهر، (1385)، تاریخ پوشاک ایرانیان، انتشارات دانشگاه هنر تهران، تهران.
شهبازی، شاپور، (1383)،دوران مادها و هخامنشیان، از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا «پوشاک در ایران‌زمین»، ترجمه پیمان متین، امیرکبیر، تهران.
شهشهانی، سهیلا، (1374)، تاریخچه پوشش سر در ایران، مدبر، تهران.
عمید، حسن، (1389)، فرهنگ عمید، اشجع، تهران.
غیبی، مهرآسا، (1385)، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، هیرمند، تهران.
ک‍ل‍ی‍نی، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ی‍ع‍ق‍وب‌، (1390)، اصول کافی، جلد 6، ترجمه عباس حاجیانی ‌‌دشتی، موعود اسلام، قم.
ماله, آلبر (1367)، تاریخ قرن هجدهم و انقلاب کبیر فرانسه و امپراطوری ناپلئون، دنیای کتاب-نشر علم، تهران.
م‍ج‍ل‍سی، م‍ح‍م‍د‌ب‍اق‍رب‍ن‌ م‍ح‍م‍دت‍ق‍ی‌، (1392)، ترجمه بحارالانوار، جلد 52، ترجمه گروه مترجمان، انتشارات کتاب نشر، تهران.
محمدی ری شهری، محمد، (a 1389)، دانش‌نامه امیرالمؤمنین علیه‌السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ (فارسی-عربی)، ترجمه مهدی مهریزی، ابوالقاسم ژرفا، دار الحدیث، قم.
محمدی ری شهری، محمد، (b 1389)، نهج الدعا (با ترجمه فارسی)، جلد 2، ترجمه حمیدرضا شیخی، دار الحدیث، قم.
محمدی ری شهری، محمد، (1393)، حکمت نامه پیامبر اعظم صلی‌الله و السلم، جلد 7، دار الحدیث، قم.
محمدی ری شهری، محمد، (1395)، دانشنامه قرآن و حدیث فارسی - عربی، جلد 7، ترجمه حمیدرضا شیخی، دار الحدیث، قم.
مختاریان، بهار، (1393)، پژوهشی در خرقه درویشان و دلق صوفیان، آگه، تهران.
معین، محمد، (1382)، فرهنگ فارسی معین، منصوب، تهران.
نامور مطلق، بهمن، (1389)، «دانش‌های تطبیقی؛ مطالعه بین‌رشته‌ای دانش‌های تطبیقی»، از مجموعه مقالات دانش‌های تطبیقی، جمعی از نویسندگان، سخن، تهران.
نایمارک، الکساندر، (1383)، پوشاک سغدیان، از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا «پوشاک در ایران‌زمین»، ترجمه پیمان متین، امیرکبیر، تهران.
ویدنگرن، گئو، (1393)، پژوهشی در پیشینه جامعه‌شناختی، دینی و تاریخی پوشاک، ترجمه و تحقیق بهار مختاریان، آگه، تهران.
ابن منظور ، (محمد بن مکرم، ابوالفضل جمال‌الدین)، (1374-1375 ه.ق)، لسان العرب، بیروت.
بخاری، محمد بن اسماعیل، (۱۹۸۱)، الصحیح البخاری، جلد 7، استانبول.
قاموس المعجم، نسخه آنلاین، (تاریخ دسترسی 2019)، https://www.almaany.com
دانشنامه بریتانیکا، نسخه آنلاین، (تاریخ دسترسی 2019)، https://www.britannica.com
 
Harden, J. David (1995), "Liberty caps and liberty trees", Past and Present 146 (1): 66–102.
Racinet, Albert, (1988), The Historical Encyclopedia of Costumes, Facts on File, Michigan.
Tilke, Max, (1922 (, ORIENTAL COSTUMES THEIR DESIGNS AND COLORS, ERNST WASMUTH LTD. / BERLIN W8.
Website: alamy
Website: bibleodyssey
Website: fracademic
Website: humanjourney
Website: iranicaonline
Website: liberaldictionary
Website: louvrelens
Website: molon
Website: pikfox
Website: pinterest.
Website: Sammlung.
Website: the free encyclopedia.