تأثیر مکتب نگارگری ترکمانان شیراز بر نگاره های نسخه نعمت نامه در هند (با رویکرد سپهر نشانه ای لوتمان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران

2 دانشگاه مازندران

3 مازندران

چکیده

از دیـرباز دو تمدن بزرگ ایران و هند بارها در طول تاریخ، سنت‌های فرهنگی خود را‌ باهم به اشـتراک گـذاشته‌اند. نگارگری یکی از مقوله­های هنری است که در این بین دستخوش تغییرات و امتزاج در ساختار و محتوای فرهنگی شده است. این مقاله، ضمن بررسی نسخه نعمت­نامه، کتاب دستور آشپزی در هند که توسط نگارگران ایرانی مصور شده است، به تأثیرات ویژگی­های هنر نگارگری مکتب ترکمانان شیراز بر این نسخه می­پردازد. مسئله­ای که در این پژوهش مطرح می­شود این است که: چگونه می­توان تأثیر نظام نشانه‌ای نگارگری مکتب ترکمانان شیراز بر نگاره­های نسخه نعمت­نامه در هند را با رویکرد سپهر نشانه­ای مورد خوانش قرار داد؟ هدف مقاله­ی حاضر این است تا مسئله­ی تأثیر نگارگری دوره­ی تیموری در تقابل با نگارگری هند موردبررسی قرار گیرد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی با رویکرد نشانه­شناسی فرهنگی لوتمان بوده و با استفاده از تطبیق هم‌زمانی ویژگی­های نگاره­های نعمت­نامه و مکتب ترکمانان شیراز، به نشانه­های تأثیرات ایران بر نگارگری هند اشاره کرده است. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که نسخه نعمت­نامه باقی­مانده از دوره سلطان غیاث‌الدین، بیانگر حضور نقاشان و نگارگران ایرانی مکتب شیراز در دربار شاه ماندو است. تأثیرات ویژگی­های نگارگری ترکمانان و انواع سبک آشپزی ایرانی در تصویر­گری نعمت­نامه حضوری پررنگ دارند.

کلیدواژه‌ها


آژند، یعقوب (1381)، مکتب نگارگرى ترکمان (823-926 ه)، هنرنامه، شماره 17، صص 34-47.
برومند، صفورا (1394)، کورنوکوپیا در سپهر نشانه ای عصر اشکانی، فصلنامه مطالعات تاریخ فرهنگی، دوره 6، شماره 24، صص 1- 33.
پاکباز، رویین (1379)، نقاشی ایرانی از دیرباز تا امروز، نارستان، تهران.
پوسنر، رولان (1390)، اهداف اصلی نشانه­شناسی فرهنگی. ترجمۀ: شهناز شاه طوسی، در کتاب: مجموعه مقالات نشانه­شناسی فرهنگی، گروه مترجمان به کوشش فرزان سجودی، علم، تهران.
توروپ، پیتر (1390)، نشانه­شناسی فرهنگی و فرهنگ، ترجمۀ: فرزان سجودی، در کتاب: مجموعه مقالات نشانه­شناسی فرهنگی، گروه مترجمان به کوشش فرزان سجودی، علم، تهران.
درزی، قاسم؛ پاکتچی، احمد (1394)، نقش ترجمه فرهنگی در مطالعات میان رشته ای با تأکید بر الگوهای نشانه شناسی فرهنگی، فصلنامه میان رشته ای  در علوم انسانی، دوره 6، شماره 4، صص 83- 97.
سجودی، فرزان (1385)، درآمدی بر نشانه‌شناسی خوراک: بررسی نمونه­ای از گفتمان سینمایی، در: مجموعه مقالات دومین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر، به کوشش حمیدرضا شعیری، تهران، انتشارات فرهنگستان هنر، صص 49- 33.
سجودی، فرزان؛ برامکی، سار ( 1395)،  چالش عناصر هویت‌ساز سرزمین مادری و میزبان در فضاهای بیناگفتمانی مهاجرت در رمان‌های ادبیات مهاجرت فارسی ، جستارهای زبانی ، شماره 33، صص 19-42.
سجودی، فرزان؛ برامکی، اعظم ( 1393)،  عروس مهاجر، تثبیت هویت فرهنگی« خود» در سرزمین میزبان از طریق فرآیند دیگری سازی در منظومه خسرو و شیرین نظامی، کهن نامه ادب پارسی ، شماره 3، صص 24-1.
شایسته­فر، مهناز (1384)، عناصر هنر شیعی در نگارگری و کتیبه‌نگاری تیموریان و صفویان، نشر مؤسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران.
شایگان، داریوش (1362)، ادیان و مکتب‌های فلسفی هند، ج 1، امیرکبیر، تهران.
غروی، مهدی (1348)، حمزه نامه: بزرگ‌ترین کتاب مصور فارسی، مجله هنر و مردم، شماره 85، صص 31 - 34.
قاضی احـمد قمی (1383)، گلستان هنر، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، انتشارات منوچهری، تهران.
گرابر، اولک (1390)، مروری بر نگارگری ایرانی، ترجمه مهرداد وحدتی، نشر فرهنگستان هنر، تهران.
لوتمان، یوری و اوسپنسکی، بی. ای (1390)، در باب سازوکار در نشانه­شناختی فرهنگ، ترجمۀ فرزان سجودی، در کتاب: مجموعه مقالات نشانه­شناسی فرهنگی، گروه مترجمان به کوشش فرزان سجودی، علم، تهران.
لیونگبرگ، کریستینا (1390)، مواجهه با دیگری فرهنگی، ترجمۀ تینا امراللهی، در کتاب: مجموعه مقالات نشانه­شناسی فرهنگی، گروه مترجمان به کوشش فرزان سجودی، علم، تهران.
مرتضایی، محمد (1387)، علل مهاجرت نگارگران ایرانی به هند،مجله آینه میراث، شماره 40، صص 265 - 288.
Caldwell, Melissa L (2004), Domesticating the French Fry, McDonald’s and Consumerism in Moscow, Journal of Consumer Culture, Volume: 4, issue: 1, pp. 5-26.
Cobley, P & Randviir, A (2009), What is sociosemiotics?, Semiotica, 173 (1/4), pp. 1–39. Published Online: 2009-02-12 | DOIhttps://doi.org/10.1515/SEMI.2009.001.
Counihan, Carole & Van Esterik, Penny (2013), Food and Culture: A Reader, Routledge, New York.
Danesi, Marcel (2006), Food: Semiotics, Encyclopedia of Language & Linguistics, pp. 533-538, Elsevier Science.
Danesi, Marcel (2004), Messages, Signs, and Meanings: A Basic Textbook in Semiotics and Communication Theory, third Edition, Canadian Scholars’ Press, Toronto.
Fischler, Claude (1980), Food habits, social change and the nature/culture dilemma,Social Science Information, Volume: 19, Issue: 6, pp. 937-953.
Ljungberg, Christina (2003), Meeting the Cultural Other: Semiotic Approaches to Intercultural Communication, Studies in Communication Sciences, Vol.3, No.2, pp. 50-77.
Lotman, J (1990), Universe of the mind: A semiotic theory of culture, Indiana University Press, Bloomington.
Lotman, Juri & Clark, Wilma (2005), On the semiosphere". Sign Systems Studies, 33 (1), pp. 205-226.
Parasecoli, F (2011), Savoring semiotics: Food in intercultural communication, Social Semiotics, 21 (5), pp. 645–663.
Posner, R (2004), Basic Tasks of Cultural Semiotics, Signs of Power – Power of Signs, pp. 56-89. Vienna: INST.
Randviir, A (2007), On spaciality in Tartu-Moscow cultural semiotics: The semiotic subject, Sign Systems Studies, 35 (1), pp. 137–159.
Robinson, Basil William (1993), Fifteenth-century Persian painting: problems and issues, NYU, New York.
Skelton, Robert (1959), The Ni”mat Nama: a Landmark in Malwa Painting, Marg, Vol. 12, No. 3, pp. 44-50.
Titley, Norah M (1964), An Illustrated Persian Glossary of the 16th Century, British Museum Quarterly, Vol. XXIX, pp. 15-19.
Titley, Norah M (2005), The Nimatnama Manuscript of the Sultans of Mandu: the Sultan’s Book of Delights, Routledge, London.
Torop, Peter (2002b), Translation as translating as culture, Sign Systems Studies, 30 (2), pp. 593–605.
Torop, Peter (2002a), Introduction: Re – reading of Cultural Semiotics, Sign Systems Studies, Vol. 30, pp. 395-404.
Ziauddin, Muhammad (2005), Role of Persians at the Mughal Court: A Historical Study, During 1526 A.D. TO 1707 A.D. PH.D Thesis of Philosophy in History; Quetta, Pakistan; University of Balochistan.