نظریة پسااستعماری به مثابة رویکردی برای مطالعات تطبیقی هنر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده هنر دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

چکیده

مطالعات تطبیقی هنر، به عنوان یک گونة مطالعاتی سهم زیادی از مطالعات حوزة پژوهش هنر را به خود اختصاص داده است. همین مهم نیز تحقیق و پژوهش در شناسایی چارچوب‌های نظری آن را، ایجاب می‌کند. هدف این مقاله معرفی یکی از چارچوب‌های نظری سودمند در مطالعات تطبیقی هنر است. در این نوشتار با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی و داده‌های برآمده از مطالعات کتابخانه‌ای، ضمن معرفی نظریة پسااستعماری، نحوة بهره‌گیری از این رویکرد پژوهشی و نیز ره‌آوردهای به کار بستن ملاحظات و انگاره‌های آن در مطالعات تطبیقی هنر تشریح گردیده است. ادوارد سعید با کاربست اصطلاح «شرق‌شناسی» و تعمیم و توسیع آن، مجموعة بزرگی از آثار هنری و ادبی غربی را در تحکیم ساخت سیاسی مبتنی بر اعمال سلطه مؤثر می‌شمارد و از این رهگذر از بافت فرهنگی استعمار غرب پرده برمی‌دارد. در زمینة مطالعاتی نقد هنری و در مواجهة غربیان با آثار هنری مشرق‌زمین می‌توان این زاویة نگاه شرق‌شناسانه را به وضوح دید. در حکم نتیجة بحث، لزوم کاربست چارچوب نظری پسااستعماری در مطالعات تطبیقی هنر، برای برگذشتن از مرزهای تنگ مطالعة شرق‌شناسانة آثار هنری و فرهنگی آشکار می‌شود و به این ترتیب امکان گفت‌وگوی آزاد و برابر میان هنرها و فرهنگ‌های اقصای عالم، فارغ از پیش‌انگاشته‌ها و قضاوت‌های ایدئولوژیک، نمودار می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


استراترن، پل(1389)، آشنایی با دریدا، پویا ایمانی (مترجم)، نشر مرکز، تهران.
بور، اینج(1383)، شرق‌شناسی، مشیت علایی (مترجم)، در مایکل کلی (ویراستار انگلیسی)، دایره‌المعارف زیبایی‌شناسی، مشیت علایی (ویراستار فارسی)، مرکز مطالعات و تحقیقات هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
خورشیدیان، رائیکا و حیدر زاهدی(1396)، مکتب سقاخانه: نگاهی پسااستعماری یا شرق‌شناسانه؟، باغ نظر، آبان 1396، شمارة 53، صص 52-41.
رویل، نیکلاس(1388)، ژاک دریدا، پویا ایمانی (مترجم)، نشر مرکز، تهران.
سرآمد، شبنم(1389)، سیری کوتاه در تاریخ شرق‌شناسی، فصلنامه تاریخ‌پژوهی، شماره 43، بهار و تابستان 1389، صص 118-95.
سعید، ادوارد(1377)، شرق‌شناسی، عبدالرحیم گواهی (مترجم)، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
سعید، ادوارد(1382)، فرهنگ و امپریالیسم؛ بررسی فرهنگی سیاست امپراتوری، اکبر افسری (مترجم)، نشر توس- مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها، تهران.
سعید، ادوارد(1385)، اومانیسم و نقد دموکراتیک، اکبر افسری (مترجم)، نشر کتاب روشن، تهران.
سعید، ادوارد(1395)، آیندة نقد، مرتضی هاشمی‌پور (مترجم)، فصلنامة نقد کتاب ادبیات، سال دوم، شمارة 8، زمستان 1395، صص 232-225.
سن سبلی، بی بی راحیل و سید حسن فاتحی(1396)، تحلیل مفهوم «فرودست» گایاتری اسپیواک در رمان «مملکه الفراشه» اثر واسینی الاعرج با مطالعة موردی زنان، نقد ادب معاصر عربی، پاییز و زمستان 1396، شمارة 13، صص 75-55.
شایگان‌فر، نادر، فرزان سجودی، و قاسم تورجی(1397)، واکاوی نحوة شکل‌گیری مفهوم «خود و دیگری» در انیمیشن بن‌تن با تکیه بر روش فنی (جان فیسک) و پنج سطحی (رولان بارت)، پژوهش‌های ارتباطی، تابستان 1397، شمارة 94، صص 154-129.
ضیمران، محمد(1379)، ژاک دریدا و متافیزیک حضور، نشر هرمس، تهران.
عباسی، مسلم، و مسعود آریایی‌نیا(1388)، دیرینه‌شناسی علوم انسانی در گفتار پسااستعماری، نشریه تحقیقات فرهنگی ایران، شماره پیاپی 6، تابستان 1388، صص 212-189.
عضدانلو، حمید(1383)، ادوارد سعید، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، تهران.
فریلند، سینتیا(1383)، اما آیا این هنر است؟؛ مقدمه‌ای بر نظریه هنر، کامران سپهران (مترجم)، نشر مرکز، تهران.
فکوهی، ناصر(1385)، انسان‌شناسی هنر: از بدوی‌گرایی تا هنر مدرن، خیال، شماره 17، بهار 1385، صص 19-6.
کریمی، علی(1390)، مطالعه تطبیقی سویه‌های شرق‌شناسانه ایران‌شناسی غربی از موریه تا فولر، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 47، پاییز 1390، صص 52-25.
کورنول، الیزابت(1383)، مکتب پسااستعماری، عباس مخبر (مترجم)، در مایکل کلی (ویراستار انگلیسی)، دایره‌المعارف زیبایی‌شناسی، مشیت علایی (ویراستار فارسی)، مرکز مطالعات و تحقیقات هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
گامبریچ، ارنست(1379)، تاریخ هنر، علی رامین (مترجم)، نشر نی، تهران.
لاری، مریم(1388)، شرق‌شناسی و نقد تطبیقی از منظر ادوارد سعید، در کنگرانی، منیژه (گردآورنده)، مجموعه مقالات دومین و سومین هم‌اندیشی هنر تطبیقی، نشر متن، صص 96-83، تهران.
مصاحب، غلام‌حسین (سرپرست)(1381)، دایره‌المعارف فارسی، نشر امیرکبیر (شرکت سهامی کتاب‌های جیبی)، تهران.
معینی علمداری، جهانگیر(1385)، هویت و تاویل: در جست‌وجوی یک هویت پسااستعماری، نشریه مطالعات ملی، شماره 7، صص 52-33.
مورتون، استفان(1390)، گایاتری چاکراورتی اسپیواک، نجمه قابلی (مترجم)، نشر بیدگل، تهران.
مورفی، هوارد(1385)، انسان‌شناسی هنر، هایده عبدالحسین‌زاده (مترجم)، خیال، شماره 17، بهار 1385، صص 69-20.
موسوی لر، اشرف‌السادات و مریم کشمیری(1395)، مقایسة تجلی الهه زولو و خدای پدر در دیوارنگارة دوربان با تکیه بر نظریة فضای سوم هومی بابا، مطالعات تطبیقی هنر، پاییز و زمستان 1395، شمارة 12، صص 70-57.
میلر آپجان، اورارد، پل استوور وینگرت، و جین گاستون میلر(1390)، تاریخ تحلیلی هنر جهان؛ معماری، پیکرتراشی، نقاشی، محمد هوشمند ویژه (مترجم)، نشر بهجت، تهران.
هارت، فردریک(1382)، سی و دو هزار سال تاریخ هنر؛ نقاشی، پیکرتراشی، معماری، هرمز ریاحی (ویراستار)، نشر پیکان، تهران.
 
Bayoumi, Moustafa and Andrew Rubin (eds.)(2019), The Selected Works of Edward Said; 1966-2006, Vintage, New York.
Fornari, Emanuela(2019), Boundary Lines; Philosophy and Postcolonialism, Iain Halliday (trans.), State University of New York Press, Albany.
Hite, Christian (ed.)(2017), Derrida and Queer Theory, Punctum Books, Santa Barbara.
Keller, Marcus and Javier Irigoyen-Garcia (eds.)(2018), Introduction: The Dialectics of Early Modern Orientalism, in The Dialectics of Orientalism in Early Modern Europe, Palgrave Macmillan, London.
Pannian, Prasad(2016), Edward Said and the Question of Subjectivity, Palgrave Macmillan, London.
Prakash, Vikramaditya and Peter Scriver (eds.)(2007), Colonial Modernities: Building, Dwelling and Architecture in British India and Ceylon, Routledge, London.
Prakash, Vikramaditya(2002), Chandigarh’s Le Corbusier; The Struggle for Modernity in Postcolonial India, Universirty of Washington Press, Seattle.
Vandeviver, Nicolas(2019), Edward Said and the Authority of Literary Criticism, Palgrave Macmillan, London.
Wilcox, Andrew(2018), Orientalism and Imperialism; From Nineteenth-Century Missionary Imaginings to the Contemporary Middle East, Bloomsbury, London.
Wong, Chong Thai and Gulsum Baydar Nalbantoglu (eds.)(1997), Postcolonial Spaces, Princeton Architectural Press, New York.
Young, Robert J.C.(2016), Postcolonialism; An Historical Introduction, Wiley Blackwell, West Sussex.