خوانشی نشانه شناختی از یک رویای شاهانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

2 گروه هنر اسلامی،دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

3 دانشیار، دانشکده سینما تئاتر، دانشگاه هنر تهران، تهران

چکیده

در بین نقاشی های دربار گورکانیان در هند، تعداد زیادی نگاره های تک برگی از چهرۀ پادشاه، خاندان سلطنتی، درباریان و پادشاهان و سفرای دیگر کشورها، برجای مانده است. در مقالۀ پیش رو نگاره ای با عنوان«رویای جهانگیر» از نقاشی های دوران جهانگیر شاه گورکانی، انتخاب شده است. این نگاره که ملاقات خیالی شاه عباس اول و جهانگیر را به تصویر کشیده است پیام های متضادی از تمایل به دوستی و در همین حال میل به غلبه و برتری جویی را به مخاطب منتقل می کند. این پژوهش به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است‌که: نقاشِ تصویر به دنبال پاسخگویی به کدام تمایلات جهانگیر شاه، به عنوان سفارش دهنده اثر بوده است؛ در این راستا با استفاده از روش نشانه شناسی اجتماعی تصویر به تحلیل محتوایی تصویر و خوانش دلالت های ضمنی این متن پرداخته شده است. در نهایت توانستیم به دلالت های ضمنی و آنچه که متن از بیان مستقیم آن اجتناب کرده، دست پیدا کنیم. بر اساس نتایجی که از تحلیل این نگاره به دست آمد می توان گفت دست کم پس از ماجرای قندهار، دلیل ادعای دوستی و برادری جهانگیر با شاه عباس نیاز به یک متحد قدرتمند در منطقه و عدم توان مقابله با او بوده و نه خواستی حقیقی.

کلیدواژه‌ها


اسکندربیک منشی، (1377)، تاریخ عالم آرای عباسی، تصحیح دکتر محمد اسماعیل رضوانی،انتشاراتی دنیای کتاب،جلد 1و2، تهران.
جهانگیر گورکانی، نورالدین محمد، (1359)،جهانگیر­نامه: توزوک جهانگیری ، تصحیح محمد هاشم، بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
ریاض­الاسلام، (1373)، تاریخ روابط ایران و هند(در دورۀ صفویه و افشاریه)، ترجمۀ محمد باقر آرام و عباسقلی غفاری فرد، چاپ اول، چاپخانۀ سپهر، تهران.
سجودی، فرزان، (1390)، نشانه­شناسی کاربردی، علم،تهران.
غروی، مهدی،(اسفند1353)، جادوی رنگ(5)، هنر ومردم، شمارۀ149، صص 59-48.
........،.........،(شهریور1349)، دوستی جاودانه روابط فرهنگی ایران و هند و جلوه های پر شکوه آن، هنر و مردم
، شماره 95، صص 15-6.
فلسفی، نصرالله، (1371)، زندگی شاه عباس اول، جلد 5، انتشارات علمی، تهران.
کریم زاده تبریزی،محمد علی، (1370-1363)، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی، لندن.
کریون، روی سی،(1388)، تاریخ مختصر هنر هند، مترجمان: فرزان سجودی و کاوه سجودی، فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، تهران.
ولایتی، علی­اکبر، (1374)، تاریخ روابط ایران در عهد شاه عباس اول صفوی، دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی، تهران.
 
Beach, Milo.C,( 1992), Mughal and Rajput Painting (The New Cambridge History of India), Cambridge University Press, Cambridge.
…….,……………,(1981), Imperial Image: Painting for the Mughal Court, Freer Gallery of Art, Arthur M. Sackler Gallery, Smithsonian Institution, Washington.
Barry,Michael & Anvar,Leili,(2013), The canticle of the birds: illustrated through persian and estern Islamic art, Translated from the Persian by Afkham Darbandi and Dick Davis, The British Museum, London.
Carey  Jewitt& Rumiko Oyama, (2001),Handbook of visual analysis, Edited by Theo Van Leeuwenand CareyJewitt, British library, London. Chapter 7, visual meaning: social semiotic approach, pp. 134-156.
Gunter Krres& Theo Van Leeuwen,( 2006),  Reading images- the grammar of visual design, Taylor and Francis e- library, 2nded.
Islamic painting, (autumn 1978), published by Metropolitan Museum of Art Bulletin collaborating with JSTOR to digitize.
Koch, Ebba, (2001), Mughal art and Imperial ideology (collected essays), Oxford University Press, New Delhi. "The influence of the Jesuit missions on symbolic representations of the Mughal Emperors", pp. 1-12.
Stronge, Susan, (2013), Jahangir's Itinerant Masters; in Indian Painting, , History and Interpretations; Essays in Honour of B.N. Goswamy , ed.M. Edited by Sharma and P. Kaimal, Mapin Publishing, Ahmedabad,  pp.125-135.
Welch, Stuart. Cary, (1978), Imperial Mughal painting, George Braziller, New York.
 
دایره­المعارف اسلامی، جلد19 ، ذیل مدخل جهانگیر شاه .
دایره­المعارف بزرگ اسلامی، جلد5، ذیل مدخل ابوالحسن نادرالزمان.
فریر و ساکلر گالری در واشنگتن.