بازشناسی و معرفی محراب فراموش شده حرم مطهر امام علی (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیآت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

چکیده

پهنه گسترده جغرافیای سرزمین ایران در ادوار گذشته، زمینه ساز حضور هنرمندان ایرانی در سرزمینهایی گردید که امروز دیگر تنها در پهنه جغرافیای فرهنگی ایران قرار دارند. کشور عراق از جمله این سرزمین­ها است. وجود مزار امامان شیعه در عراق زمینه ساز حضور گسترده ایرانیان در عراق و ساخت بناهای عتبات عالیات گشته است، بطوریکه این آثار امروزه معرف چندین قرن هنر معماری و هنرهای تزیینی ایران می­باشند. یکی از نفیس ترین این آثار، محراب زرین فام حرم نجف است که متاسفانه تاکنون ناشناخته مانده. پژوهش پیش روی با هدف شناسائی ابعاد اولیه محراب، شناسائی تاریخ و نام سازنده آن طراحی و استفاده از روش مطالعه میدانی، اسناد و سفرنامه­ها، توضیف و تطبیق نمونه­های، انجام آزمایشات علمی- آزمایشگاهی بر روی نمونه محراب نجف و تحلیل یافته­ها انجام پذیرفت. نتایج حاصل از پژوهش ضمن شناسائی و ارایه شکل و ابعاد محراب نجف که با اتکاء به بررسی قطعات کاشی موجود محراب و تطبیق آنها با سایر محراب­های ساخته شده توسط خاندان ابی طاهر انجام پذیرفت، همچنین نشان داد، محراب نجف در عصر حکمرانی مغولان در ایران و بطور اخص حکمرانی اباقاخان و در محدوده سالهای 663 قمری توسط علی ابن محمد ابن ابی طاهر ساخته و به نجف حمل شده است.

کلیدواژه‌ها


آل محبوبه، جعفر شیخ باقر، (1406- 1968)، ماضی النجف و حاضرها، نجف.
آیتی، محمد ابراهیم، (1386)، تاریخ پیامبر اسلام، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
ابن بطوطه، (1370)، سفرنامه ابن بطوطه، ترجمه محمد علی موحدی، چاپ سپر.
اسکندری محسن، خاتمی سید مهدی، (1392)، بارگاه خورشید نجف، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
التازی عبدالهادی، (1417 ق، 1997 م)، تحفه النظار فی غرائب الامصار و عجایب الاسفار، ،مطبوعات آکادیمیه المملکته المغربیه.
بابائی، سعید، (1387) سیمای شهر نجف، انتشارات مشعر، تهران.
بویل جی آ، (1381)، تاریخ ایران،  انتشارات امیرکیبر، ، جلد پنجم، تهران.
جمالی یوسف ، محمد کریم، (1387)، اسلام آوردن غازان خان، تاثیر و پیامدهای آن بر سایر ادیان و مذاهب موجود در ایران، مجله پژوهش نامه تاریخ، دوره 3 شماره 12 ، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
شوشتری، نوالله،1354، مجالس المومنین، نشر اسلامیه، تهران.
صالح، احمد محمد، مترجم احمد زمانی، "تاریخچه مسجد النبی : از آغاز تأسیس تا سال 87 هجری، مجله میقات حج"، بهار 1372، شماره 3.
طه، ولی­، (1384)، محراب، هنر و معماری مساجد، ترجمه سید سعید سید حسینی، جلد اول، نشر رسانش ، تهران.
عبدالهی، عبدالکریم ،(1384)، نگاهی به تزیین محراب، مساجد معماری و هنر، جلد اول، نشر رسانش، تهران.
کاشانی، ابوالقاسم عبدا لله. ( 1386 ). عرایس الجواهر و نفایس الاطایب. به کوشش ایرج افشار . تهران، انتشارات المعی.
کفیلی، حشمت، (1392)، محراب­های حرم مطهر در موزه مرکزی آستان قدس رضوی، مجله شمسه، دوره پنجم، شماره 18.
گدار، آندره، (1358)، هنر ایران، ترجمه بهروز حبیبی، انتشارات دانشگاه تهران.
ماهر، سعاد محمد، (1968 م 1388 ق)، مشهد امام على فى النجف و مابه الهدایا و التحف، نشر دار المعارف، قاهره.
مظفر، محمدحسین، تاریخ شیعه، 1408 قمری، موسوعة العتبات المقدسه، لبنان، بیروت.
موحدی، روح الله، (1387) طراحی شبستان بالا سر حضرت امیرالمومنین، رساله کارشناسی ارشد، دانشکده معماری دانشگاه شهید بهشتی.
هیلن براند، رابرت، (1377)، معماری اسلامی، مترجم ایرج اعتصام، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری(وابسته به شهرداری تهران).
 
Age Oglu M 1935 Fragments of a thirteenth century mihrab at Nedjaf, Ars Islamica, II,Pt.I,128.
(wikipedia.org، دانشنامه آزاد، 22 بهمن 94، مسجد النبی).