گونه شناسی سفال نگاره های چندرنگ کرمان در عصر صفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان

2 مدیر گروه آموزشی پژوهش هنر در دانشکده پردیس بین المللی فارابی دانشگاه هنر

3 گروه نقاشی دانشکده هنر و معماری صبا دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

در عصر صفوی که فصل درخشان سفالگری درکرمان است، بسیاری گونه ها به ویژه آبی و سفید و گونه تحول یافته ای از آن که سفال چند رنگ معرفی شده، در مقیاس وسیع در این شهر تولید شدند. سفال چند رنگ کرمان با نقوشی متنوع و در تلفیق با عناصری از نقاشی چین و دیگر فرهنگ ها آراسته شده است. هدف این مقاله معرفی و شناخت سفال گونه چند رنگ کرمان و کشف ویژگی های ممتاز و قابل تشخیص آن است. این مقاله که با گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و از طریق اسناد مکتوب و تاریخی حاصل شده، به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که: این سفال نگاره ها دارای چه ویژگی های بصری و وجوه قابل تشخیصی در نسبت با آبی و سفیدها هستند؟ نتایج نشان می دهد سفال نگاره های چند رنگ کرمان با رویکردی ابتکاری در سه مرحله از گونه آبی و سفید تحول یافته و به لحاظ قلم پردازی تلفیقی از نقاشی چین و ایرانی است؛ و جلوه هایی از محیط و برخی نقوش کهن را بازآفرینی می کند. رنگ قرمز و سبز و سیاه در تلفیق با آبی و سفید و نیز نقشمایه قرنفل و زنجیره برگ تاک مولفه غالب این نقاشی ها است.

کلیدواژه‌ها


آلن،جیمز(1383)، سفالگری اسلامی، ترجمه مهناز شایسته فر، موسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران.
ابراهیمی نژادرفسنجانی، زهره و حسین آبادی، زهرا و خوب بین خوش نظر، سید رحیم (1396)، مطالعه تطبیقی سفال کوباچه ایران و سفال ایزنیک ترکیه، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره 22 شماره2، صص55-65.
اکبری، عباس و صادقی طاهری، علی (1393)، بررسی تطبیقی سفال های کرمان و مشهد در دوره صفوی و میزان تاثیر آن ها از هنر چینی، نشریه نگره، شماره 29، صص75-86.
راجرز، ام(1374)،سفالگری، مجموعه هنرهای ایران، نوشته ر. دبلیو. فریه، ترجمه پرویز مرزبان، نشر فرزان، تهران.
رفیعی، لیلا(1377)، سفال ایران از دوران پیش از تاریخ تا عصر حاضر، انتشلرات یساولی، تهران. سیوری، راجر(1363)، ایران عصر صفوی، ترجمه احمد صبا، نشر کتاب، تهران.
شاطری، میترا و حیدری، زهرا (1394)، سفال گونه نقاشی زیر لعاب با استناد به کتاب عرایسالجواهر و نفایس الاطایب، فصلنامه علمی نگارینه هنر اسلامی، شماره 7 و 8، صص 30-41.
فهروری، گزا(1388)، سفالگری جهان اسلام در موزه طارق رجب کویت، ترجمه مهناز شایسته فر، موسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران. قیم، بهادر و رضوان تبار،امیر(1390)، بررسی روابط تجاری ایران و هلند در دوره های صفویه و افشاریه در خلیج فارس، پژوهشنامه فرهنگی هرمزگان، شماره پیاپی 1 و 2، صص 27-37.
کارسول، جان(1392)، چینی در ایران، شاهکار های هنر ایران در مجموعه های لهستان، تادنوش ماینا، مترجمان: داوود طبایی و مهدی مقیسه، موسسه متن، تهران.
کاشانی، ابوالقاسم عبدالله(1386)، عرایس الجواهر و نفایس الاطایب، به کوشش ایرج افشار، انتشارات المعی، تهران.
گروبه، ارنست . ج (1384)، سفال اسلامی گرد آوری دکتر ناصر خلیلی، ترجمه فرناز حائری، دانشگاه آکسفورد، نشر آزیموت و بنیاد نور، تهران.
محمدی فر، یعقوب و بلمکی، بهزاد (1387)، هنر سفالگری دوره صفویه، بررسی تکنیک و نقشمایه های هنری، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره 35، صص 93-102.
منصوری جزآبادی، جمیله و حسینی، سید هاشم (1395)، سیر تحول نقوش انسانی در کاشیکاری حمام های تاریخی شهر اصفهان از دوره صفوی تا پایان دوره قاجار، دو فصلنامه علمی ترویجی پژوهش هنر، سال ششم، شماره دوازدهم،صص103-117.
مهجور،فیروز(1384)، تاثیر سفالگری چین بر ایران در دوره صفوی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره پیاپی 733، صص123-137.
وولف، هانس ای(1372)، صنایع دستی کهن ایران، ترجمه سیروس ایراهیم زاده، انتشارات انقلاب اسلامی، تهران.
Brocklebank, Hugh (1946), The Persian Earthenware of Kermān, The Burlington Magazine for Connoisseurs, Vol. 88, No. 519, pp. 147-151.
Cooper, Emmanuel (2000), Ten Thousand Years of Pottery, the British Museum Press, London.
Crowe, Yolande (2002), Persia and China: Safavid Blue and White Ceramics in the Victoria and Albert Museum, 1501-1738, Thames & Hudson, London.
Golombek, Lisa(2003), The Safavid Ceramic Industry at Kirman, Published by: British Institute of Persian Studies, Iran, Vol. 41, pp. 253-270 .
Keblow Bernsted, Anne Marie (2003), Early Islamic Pottery Materials and Techniques, Archetype Publications Ltd,London. Li, He (1996), Chinese ceramics, Thames & Hudson, London.
.Mason, Robert. B(2003), Petrography of Pottery from Kirman, iran, Vol. 41, pp. 271-278.
منابع اینترنتی:
URL 1: http://islamicartssn.org.uk/wp-content/uploads/2019/06/3._Safavid_Ceramics_and_Chinese_Inspiration.pdf تاریخ بازیابی:13/3/1398
https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1890-0517-13 تاریخ بازیابی: 17/10/1397 https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_G-308 تاریخ بازیابی:8/1/1399 https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_OA-6440 تاریخ بازیابی:8/1/1399 https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/objects/54033 تاریخ بازیابی:17/10/1396 https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/objects/125964 تاریخ بازیابی:7/3/1397 https://www.christies.com/lotfinder/lot/a-kirman-pottery-huqqa-base-iran-17th-5671313-details.aspx?from=salesummary&intObjectID=5671313&sid=20569605-a369-456a-946b-2eec3af9b6f3 تاریخ بازیابی:8/1/1399 https://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/materials/ceramics/art/4-1986 تاریخ بازیابی:17/10/1396 https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/08.+applied+arts/212583 تاریخ بازیابی: 17/10/1397 http://collections.vam.ac.uk/item/O211402/dish-unknown/ تاریخ بازیابی:8/1/1399 http://collections.vam.ac.uk/item/O85992/sweetmeat-tray-unknown/ تاریخ بازیابی: 17/10/1397 http://collections.vam.ac.uk/item/O205853/plate-unknown/ تاریخ بازیابی:8/1/1399