تصویرسازی‌های نسخه صورالکواکب منوچهرخان، نگاهی شکوهمند به آسمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

2 کارشناس ارشد تصویرسازی، گروه تصویرسازی، دانشکده هنرهای تجسمی، مؤسسه آموزش عالی فیضالسلام، اصفهان، ایران.

چکیده

صورت فلکی یا هم اختران، گردایه ای از ستارگان است که از دیدگاه زمینی به شکل ویژه ای مانند سازی و نامگذاری شده اند. این بخش از نجوم، از دیرباز برای نشانی دهی و فهم آسان تر ستاره‌شناسی، در ملل مختلف مرسوم بوده است.  برای شناخت بهتر و سریع تر و دریافت صحیح اطلاعات در زمینه علم نجوم، تصویر‌سازی صورفلکی به عنوان شاخه ای از هنرهای تجسمی پدید آمده است. در این نوع از تصویر‌سازی هنرمند علاوه بر مهارت های تصویر‌سازی می‌بایست در علم نجوم نیز مطالعاتی داشته باشد.
در این پژوهش، ترجمه یکی از نسخه های فارسی کتاب " صور‌الکواکب " تالیف دانشمند بزرگ ایرانی، صوفی رازی مورد بررسی قرار می‌گیرد،که به دستور منوچهر‌خان حاکم صاحب ذوق مشهد در دوره ی صفوی ( قرن 11ه.ق) و با تصویر‌سازی های ناب استاد "ملک حسین اصفهانی" استنساخ گردیده است. این نسخه دارای 373 صفحه و دست کم 99 نگاره نفیس می‌باشد که اکنون در مجموعه ای به نام اسپنسر محفوظ در کتابخانه عمومی نیویورک نگهداری می شود.  به نظر می‌رسد باز تولید دست کم دو کتاب علمی الحشایش و صور‌الکواکب در دوره منوچهر‌خان حکایت از علاقه همزمان منوچهر‌خان به علم و هنر باشد. شیوه بررسی نسخه توصیفی-تحلیلی می‌باشد؛ که از طریق مطابقت تصویر‌سازی‌ها با متن انجام گرفته است.


کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • ترکمان،اسکندربیگ-مورخ،محمد یوسف، ذیل عالم آرای عباسی(1317) خوانساری،سهیل،کتاب فروشی اسلامیه،تهران.

    • بابایی‌، ‌سوسن- بابایان‌، ‌کاترین- باغدیانتس‌، ‌اینا- کیب‌، ‌مک- فرهاد‌، ‌معصومه (1390)غلامان خاصه نخبگان نوخاسته‌ی دوران صفوی‌، افشار،حسن،‌نشرمرکز،تهران.‌
    • - ترکمان فراهی،برخورداربن محمود(1336)،شمسه و قهقهه،امیرکبیر،تهران .
    • - خزایی‌، ‌محمد(1386) صورت‌فلکی و رساله صور‌الکواکب‌. ‌ کتاب ماه هنر‌.ش109و110،ص74 ‌ .
    • - یحیایی، علی وگنجی هرسینی ، اعظم (1397)اقدامات قرچغای خان و خاندان او در دوره صفویه،تاریخ و فرهنگ،سال پنجاهم شماره1،ص133-151.
    • - ذکاوتی قراگزلو،علیرضا(زمستان 1386) منوچهر‌خان حکیم کیست؟ در آئینه میراث،شماره39،سال پنجم،ص131-137‌.
    • - طهرانی‌، ‌آقابزرگ،(1411ق) طبقات اعلام الشیعه،منزوی،علینقی، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان. مدرسی طباطبایی، سید حسین(1335)تربت پاکان،مهرقم،قم. - ناصحی‌، ‌ابوذر و سیدمحمد فدوی(1393) نقش ‌قرچغای‌خان در پیشبرد‌هنرهای مکتوب قرن‌یازدهم شهر مشهد‌،‌هنرهای زیبا‌، ‌‌هنرهای تجسمی‌، ‌دوره 19‌، ‌ش3‌، ‌ص 27-38‌.
    • ‌ - ناصحی، ابوذرو فدوی،سیدمحمد(1396) نسخه الحشایش کاخ گلستان(منوچهر‌خان)،اوج تصویر‌سازی علمی در تمدن اسلامی،نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی،دوره22،ش3،ص65-74.
    • - ورجاوند‌، ‌پرویز( 1385) کاوش رصدخانه‌های مراغه و نگاهی به پیشینه ستاره شناسی در ایران‌، امیر کبیر‌‌،تهران
    • Schmitz, 1992,p. 55,123 فهرست منابع تصاویر
    • https://art.thewalters.org/detail/17731/single-leaf-of-courtiers-at-a-reception-of-shah-abbas-i-2/ https://digitalcollections.nypl.org/collections/tarjumah-i-suwar-al-kawkib#/?tab=about&scroll=18