تحلیل بازتاب نقشمایه های تزئینی محراب مسجد جامع اصفهان در تزئینات رحل ایلخانی موزه ی متروپولیتن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای رشته تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 2استادیار گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

چکیده

 محراب اولجایتوی مسجد جامع عتیق اصفهان و رحل منسوب به حسن بن سلیمان الاصفهانی موجود در موزه ی متروپولیتن هر
دو از آثار دوره ی ایلخانی هستند که دارای نقشمایه های زیبا و اصیل ایرانی- اسلامی هستند. غنای نقوش تزئینی دو اثر و تاریخ
ساخت مشترک آنها، ضرورت انجام پژوهش را ایجاب کرده است.
شناسایی انواع نقوش تزئینی رحل ایلخانی و محراب اولجایتو و
وجوه اشتراک و افتراق و شناخت تأثیرات و بازتاب نقوش تزئینی در دو اثر، اهداف پژوهش حاضر است. سؤالات پژوهش چنین است:
.1چه نوع نقوشی در تزئینات دو اثر رحل ایلخانی و محراب اولجایتو وجود دارد؟ .2چه وجوه اشتراک و افتراقی در بین نقوش دو
اثر وجود دارد؟ در پژوهش
پیشرو اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی با رویکرد توصیفی- تحلیلی و تطبیقی مورد مطالعه قرار گرفته
است
. نتایج پژوهش نشان میدهد که نقوش تزئینی محراب اولجایتو شامل نقوش گیاهی اسلیمی و ختایی، هندسی و خطی است
و نقوش تزئینی رحل ایلخانی
شامل درخت سرو، گلدان، محراب، اسلیمی، ختایی، هندسی و خطی است. به طورکلی نقوش رحل
ایلخانی از تنوع بیشتری برخوردار است
نقوش رحل ایلخانی متأثر از نقوش تزئینی محراب اولجایتو بوده است و این امر نشان دهنده
تأثیر متقابل هنر معماری و هنر صناعی چوبی در دوره ایلخانی است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
براری، میثم، آقاداود جلفایی، سمیرا (1392)، بازخوانی کهن‌الگویی سه‌گانه‌ی مقدس با محوریت نقش‌مایه‌ی درخت سرو در هنر ایرانی، فصل‌نامه‌ی هنرهای سنتی- اسلامی، دوره‌ی 1، شماره‌ی 2، 67- 51.
بینا. (بیتا)، «رحل»، http://www.vajehyab.com, 2016, 08, 12. خواجه‌احمد عطاری، علیرضا، تقوی‌نژاد، بهاره، میراسمعیل‌زاده فخیم، صدیقه، (1396)، بررسی نقوش و تزئینات رحل قرآن (قرن هشتم هجری) در موزه‌ی مترو پولیتن، دوره‌ی 4، شماره‌ی 14، 46- 34.
دادخواه، پژمان (1395)، تحلیل و بررسی تزئینات و کتیبه‌های محراب اولجایتو، اولین همایش سراسری مباحث کلیدی در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی ایران، 9- 1.
دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، زیرنظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، چاپ دوم، جلد 8، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
ذکاوت، سحر، قاضی‌زاده، خشایار (1399)، تحلیل بازتاب فرهنگ و باورهای عرفانی اسلامی در رحل ایلخانی موجود در موزه‌ی متروپولیتن ، پژوهش‌های عرفانی، سال 2، شماره 3، 85- 63.
سایکس، سرپرسی (1336)، سفرنامه‌ی ژنرال سرپرسی سایکس یا ده‌هزار میل در ایران، ترجمه‌ی: حسین سعادت نوری، چاپ دوم، تهران، اتحاد.
شکفته، عاطفه (1391)، ویژگی‌های بصری شاخص تزئینات گچ‌بری معماری عصر ایلخانی، مصالعات معماری ایران، شماره‌ی 2، 98- 79. صالحی کاخکی، احمد، تقوی‌نژاد، بهاره (1395)، پژوهشی بر آرایه‌های هندسی محراب‌های گچ‌بری دوره‌ی ایلخانی در ایران، پژوهش‌های معماری اسلامی، سال 4، شماره‌ی 10، 77- 95.
محمدحسن، زکی (1377)، هنر ایران در روزگار اسلامی؛ محمد ابراهیم اقلیدی، چاپ اول، تهران، صدای معاصر.
مهدی‌پور، پریسا. (2013)، بررسی جلوه‌های هنرهای تزئینی امام‌زادگان و بقاع متبرکه، اولین کنگره‌ی بین‌المللی فرهنگ و اندیشه‌ی دینی، بوشهر، 233- 222.
نقیب اصفهانی، شادی، ناظری، افسانه، پدرام، بهنام (1395)، مطالعه‌ی تطبیقی فرم نقش‌مایه‌های چهار محراب دوره‌ی ایلخانی در استان اصفهان (اولجایتو، مقبره‌ی پیر بکران، مسجد جامع اشترجان، مسجد جامع هفتشویه)، مطالعات تطبیقی هنر، سال 6، شماره‌ی 12، 14- 1. هال، جیمز (1380)، فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب؛ رقیه بهزادی، چاپ اول، تهران، فرهنگ معاصر. http://chap.sch.ir/sites/default/files/books/92-93/193/041-083-C485-1.pdf (access date: 2021/05/06) http://www.negahmedia.ir/assets/uploads/pic/13650/7.jpg (access date: 2021/05/06). https://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/10.218 (access date: 2021/05/06).