عکاسی و سیاست در ایران پیشاانقلابی: نبرد بر سر تصویر ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه ارتباط تصویری و عکاسی، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

 رابطه تنگاتنگ عکاسی با واقعیت به عنوان واقع گراترین شکل بازنمایی، به آن قدرت اقناعی منحصربه فردی می بخشد. همین امر
باعث میشود که عکس به ابزاری بی رقیب در انتقال پیام های سیاسی و ترویج باورهای ایدئولوژیک بدل شود. هرچند از عکاسی
میتوان در راستای پیشبرد منافع طبقات حاکم بهره گرفت، عکاسی در دست منتقدان و مخالفان وضع موجود نیز میتواند به ابزاری
برای مبارزه سیاسی بدل شود. این مقاله می کوشد با تمرکز بر گفتمان های سیاسی پیش از انقلاب اسلامی، نشان دهد که چگونه
عکاسی می تواند فراتر از فعالیتی هنری، به کنشی سیاسی بدل شود. یافته های پژوهش نشان میدهد که دو جریان واقعگرایی
آرمانگرایانه و واقعگرایی انتقادی در عکاسی در این دوران، در واقع انعکاسی از تقابل میان دو گفتمان پهلویسم و جریان چپگرا
در سالهای منتهی به انقلاب بوده است که در آن هر جریان سیاسی تلاش میکرد از طریق عکس و عکاسی مشروعیت گفتمانی
خود را به اثبات برساند. در پژوهش حاضر از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی استفاده شده و از منابع کتابخانه ای و اسنادی به منظور
جمع آوری داده ها بهره گرفته شده است. در این تحقیق تلاش شده است با اشاره به گفتمان های سیاسی رقیب در دوران پهلوی،
بستری برای تبیین سیر تحول معنای عکاسی و تحلیل تصاویر عکاسی در ایران فراهم آید.

کلیدواژه‌ها


اکبری، محمدعلی و بیگدلو، رضا (1390)، پهلویسم: ایدئولوژی رسمی دولت محمدرضا پهلوی در دهه‌های 1340-1350 شمسی، فصلنامه گنجینه اسناد، شماره 84، صص 25-6.
ادواردز، استیو (1393)، عکاسی، مهران مهاجر، چاپ سوم، تهران: نشر ماهی.
اشرف، احمد و بنوعزیزی، علی (1387)، طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، سهیلا ترابی فارسانی، چاپ اول، تهران: انتشارات نیلوفر.
بازن، آندره (1382)، سینما چیست؟، محمد شهبا، چاپ دوم، تهران: انتشارات هرمس.
بارت،رولن (1389)، پیام عکس، راز گلستانی‌فرد، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
بحرانی، محمدحسین (1389)، طبقه متوسط و تحولات سیاسی در ایران معاصر (1380=1320) (پژوهشی در گفتمان‌های سیاسی قشرهای میانی ایران)، چاپ دوم، تهران: انتشارات آگاه.
بیت، دیوید (1395)، مفاهیم عکاسی: شرح واژه‌ها و اصطلاحات کلیدی تاریخ و نظریه عکاسی تا به امروز، علیرضا رئیسی و مارال زیاری، چاپ اول، تهران: حرفه نویسنده.
پرایس، دریک (1390)، ناظر و نظارت‌شده: عکاسی این‌جا و آن‌جا در عکاسی: درآمدی انتقادی، گروه مترجمان، چاپ اول، تهران: انتشارات مینوی خرد.
حسینی‌راد، عبدالمجید و خلیلی، مریم (1391)، بررسی نقش جریان های فکری و حکومتی در رویکرد ملی‌گرایانه نقاشی نوگرای ایران در دوران پهلوی، فصلنامه هنرهای تجسمی، شماره 49، صص 17-5.
خدادادی مترجم‌زاده، محمد (1393)، کارکردهای فرهنگی-هنری عکاسی در ایران (1380-1320 خورشیدی)، چاپ اول، انتشارات مرکب سفید، تهران.
خدادادی مترجم‌زاده، محمد (1393)، هم‌ارزی شیوه‌های تجسمی (نقاشی، گرافیک و عکاسی) در ایران در گذری ۵۰ ساله، فصلنامه حرفه: هنرمند، شماره 53، صص 13-6.
رامامورتی، آناندی (1390)، وهم‌ها و نمایش‌ها: عکاسی و فرهنگ کالایی، در عکاسی: درآمدی انتقادی، ‌‌‌ گروه مترجمان، چاپ اول، تهران: انتشارات مینوی خرد.
زین‌الصالحین، حسن و فاضلی، نعمت‌الله (1394)، سیاست و بازنمایی (بررسی نقش ایدئولوژیک دوربین عکاسی و عکس در دوره پهلوی)، نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، دوره دوم، شماره 3، صص 79-92.
زین‌الصالحین، حسن و فاضلی، نعمت‌الله (1396)، عکس، گفتمان، فرهنگ: تحلیل تاریخی کارکردهای گفتمانی عکس در ایران، رسانه و فرهنگ، سال هفتم، شماره اول، صص 19-47.
سونتاگ، سوزان (1390)، درباره‌ی عکاسی، نگین شیدوَش، چاپ اول، تهران: انتشارات حرفه:نویسنده.
شیخ، رضا (1384)، ظهور شهروند شاهوار: صد سال اول عکاسی چهره در ایران (1850-1950)، عکسنامه، سال پنجم، شماره 19، صص 4-27.
عباسی، اسماعیل (1371)، فهرست کتاب‌های عکاسی، عکس، سال ششم، شماره 7، صص 54-50
عکس (1365)، شماره اول، سال اول، بهمن و اسفند 1365. لیستر، مارتین (1390)، عکاسی در عصر تصویرپردازی الکترونیک در در عکاسی: درآمدی انتقادی، گروه مترجمان، چاپ اول، تهران: انتشارات مینوی خرد.
مریدی، محمدرضا (1395)، کشمکش‌های گفتمانی رئالیسم و ایده‌آلیسم در نقاشی ایران معاصر: طرح رویکردی برای مطالعه تاریخ اجتماعی هنر ایران، دوفصلنامه جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، دوره هشتم، شماره 2، صص 112-81.
مریدی، محمدرضا و تقی‌زادگان، معصومه (1391)، گفتمان‌های هنر ملی در ایران، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 29، صص 156-139.
نواختی مقدم، امین و نوریان اصل، حامد (1388)، مبانی ایدئولوژیک سیاست‌های فرهنگی رژیم پهلوی، فصلنامه مطالعات انقلابی اسلامی، سال ششم، شماره 19، صص 130-115.
هالند، پاتریشیا (1390)، «خوشا نگریستن به...»: عکس‌های شخصی و عکاسی عامه‌پسند، در عکاسی: درآمدی انتقادی، گروه مترجمان، چاپ اول، تهران: انتشارات مینوی خرد.
Daguerre, L. J. M. 1980. “Daguerreotype”, In Classic Essays on Photography, edited by Alan Trachtenberg, 11-13, New Haven: Leet’s Island Books.
Freund, G. (1980), Photography & Society, David R Godine Pub, the University of Michigan.
Kantz, D.L. 2014. “Politics and Photography in Apartheid South Africa.”, History of Photography 32 (4): 290-300.
Petterson, Mikael. 2011. “Depictive Traces: On the Phenomenology of Photography.”, The Journal of Aesthetics and Art Criticism 69 (2): 185-196.
Warner Marien, Mary (2010), Photography: A Cultural History, 3rd edition, Pearson.
Ziarek, Krysztof. 2002. “Art, Power and Politics: Heidegger on Machenschaft and Poiesis.”, contretemps 3 (July): 175-186.