تفسیر انتقادی بازآفرینی نقش‌مایه فتحعلی‌شاه در آثار هنرمندان معاصر ایران باتوجه به «پیکرنگاری درباری قاجار»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد پژوهش هنر، گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

2 دانشیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

چکیده

هدف پژوهش این است با مطالعه نقش‌مایه دومین شاه قاجار در آثار هنر معاصر ایران، پیوست یا گسست آنها ‌را از هنجارهای تصویری پیکرنگاری درباری قاجار مشخص کنیم تا با تحلیل آنها درباره دلایل ایجاد این گرایش سخن گوییم و سیاق کاری هنرمندان را ارزیابی کنیم. ‌روش پژوهش، تحلیلی-تطبیقی است. به‌طورکلی مطالعه هنجارهای تصویری قاجار و آثار هنرمندان پیشکسوت و معاصران بر اساس آن، نشان می‌دهد پیشکسوتان مانند آغداشلو و بنی‌اسدی با ادامه‌دادن فرم‌های رؤیت‌پذیر شاهان و گفتمان پیکرنگاری درباری قاجار به دنبال گفتمان هویتی با تفسیری نو در نقاشی معاصر هستند. در آثار آغداشلو رویکرد انتقادی هم دیده می‌شود. هنرمندان معاصر مانند سعید خضایی با ارائه نگاهی نو بر فرم‌های رؤیت‌پذیر نقش‌مایه فتحعلی‌شاه قاجار از یک سو،‌ با تأکید بر نقش شاهان قاجار و استفاده از آن به سمت جریانی پیش می‌روند ‌که در بعضی از آثار تبعیت از فرم‌های رؤیت‌پذیر موجد سلطنت دوره قاجار را بر نمی‌تابند و با رویکردی انتقادی هر چه بیشتر از آن می‌گسلند. افزون‌برآن، تمایل به جهانی‌‌شدنِ ایرانی‌شدن درگیر با مسائل اجتماعی مطرح در سطح جهان، خواست برخی هنرمندان مانند حامدصدرارحامی را در دوره معاصر به سمت دوره قاجار متمایل می‌کند. می‌توان از پیشگامان آثار آغداشلو و از معاصرین اثر سعید خضایی را از نظر سبکی و محتوایی تأمل‌برانگیزتر ارزیابی کرد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اثنی‌عشری، نفیسه، آشوری، محمدتقی (1396)، «بهره‌گیری فتحعلی‌شاه از زبان تصویر در قدرت‌نمایی»، نامه هنرهای تجسمی و کاربردی،ش 20: صص58_47.
امانی، حجت (1394)، «زایش سیاست در تابلو»، روزنامه شرق، ش 2465:ص 9.
افتخاری‌یکتا، شراره، محمدزاده، مهدی و نصری، امیر (1398)، «تحلیل گفتمانی نحوه قرارگیری بدن فتحعلی‌شاه و بدن ناصرالدین‌شاه در سپهرِ نشان‌های قاجار»، مطالعات تطبیقی هنر، ش 18: صص125_121.
افسریان، ایمان (1397)، «جوانان سعادتمند»، در جست‌وجوی زمان نو، تهران: حرفه هنرمند.
آفرین، فریده (1397)، «تحلیل مکانیسم قدرت حاکمیت‌مند در آثار سیامک فیلی‌زاده بر اساس آرای فوکو»، مطالعات رسانه‌های نوین، ش 15: صص251_218.
پنجه‌باشی، الهه (1398)، «مطالعه نقش میرزابابا به‌عنوان هنرمند نقاش‌باشی در دوره قاجار»، پژوهش‌نامه گرافیک و نقاشی، ش 3: صص 84_68.
دادور، ابوالقاسم، و نمازعلیزاده، سهیلا (1397)، «مقایسه تطبیقی پیکره‌های ایستاده فتحعلی‌شاه قاجار به رقم مهرعلی با پیکره‌های انسانی در هنر سغدی»، هنرهای زیبا_هنرهای تجسمی، ش 23:صص 50_41.
رابی، جولین (1384)، «چهره‌های قاجاری»، ترجمه مریم خلیلی، نشریه هنرهای تجسمی، ش23: صص 55_49.
رفاهی، هدی (1395)، تحلیل جامعه‌شناختی گفتمان نوسنت‌گرای هنر معاصر ایران دهه 70، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، راهنما: فریده آفرین، مشاور: مهدی کشاورز افشار، دانشکده هنر سمنان.
سعدالدین، مسعود (1396)، «چیزهایی پنهان از چشم و گوش‌ها»، روزنامه شرق، ش3005 : ص 9.
شیرازی، ماه منیر، موسوی‌لر، اشرف‌السادات (1396)، «بازیابی لایه‌های هویتی در هنر دوره قاجار» (مطالعه موردی روی کاشی‌های دوره قاجار)، نگره، ش41: صص 29_17.
طاهری، علیرضا، معاذالهی، بتول (1394)، «تأثیر حرمسرا بر شیوه پیکرنگاری فتحعلی‌شاهی»، زن در فرهنگ و هنر، ش2: صص 205_187. حجازی، ناهید (1399)، «بررسی تاریخ‌گرایی نو در خاموشی دریا اثر ورکور»، فصل‌نامه پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، ش 1: 131صص_110. کشمیرشکن، حمید (1396)، هنر معاصر ایران (ریشه‌ها و دیدگاه‌های نوین)، تهران: نظر. علی‌محمدی، جواد (1392)، همگامی ادبیات و نقاشی قاجار، تهران: یساولی.
مقبلی، آناهیتا، سلیمی‌زاده، بابک (1390)، «مشروطه استاتیکی در عصر قاجار»، هنرهای زیبا_هنرهای تجسمی، ش 48: صص 59_68. مکالا، سی‌بی‌ین (1395)، بنیادهای علم تاریخ: چیستی و اعتبار شناخت تاریخی، ترجمه احمد گل محمدی، تهران: نی.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد، ابراهیمی، رویا، مهیادی، فاطمه (1390)، «نشانه‌شناسی قدرت در پیکره‌های فتحعلی‌شاه قاجار»، پژوهش هنر ، ش:1.ص1.
نوذری، حسینعلی، طاهری، محبوبه، افضل طوسی، عفت‌السادات (1399)، «واکاوی نظریه انتقادی در گفتمان هنر اجتماعی_ سیاسی پست‌مدرن»، هنرهای زیبا_هنرهای تجسمی، ش 25:صص 16_5.
هال، جیمز (1380)، فرهنگ نگاره‌ای نمادها در شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.
Harpham, G. G. (1991). Foucault and the New Historicism. American Literary History, 3(2), 360–375 .URL 9.
Veenstra, J. R. (1995). The New Historicism of Stephen Greenblatt: On Poetics of Culture and the Interpretation of Shakespeare. History and Theory, 34(3), 174–198. URL 10.
URL 2 :https://negarestan.ut.ac.ir/fa/page/6561.
URL 3 :https:// Aga_Khan_Museum-_Toronto,_Canada_-_DSC07113.jpg.
URL 4 :https://bpimuseum.ir/artists/103.
URL 5 :https://www.cbi.ir/page/2408.aspx.
URL 9 :http://www.jstor.org/stable/490057.
URL 10: https://doi.org/10.2307/2505620.