تبارشناسی نقشنوشتة «مرغ بسم‌الله» در فضای بصری سفالینه‌های منقوش نیشابور ایران در سدة چهارم و پنجم هجری قمری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای هنرهای اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 دانشیار، مدیرگروه نقاشی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

10.22059/jfava.2022.335852.666844

چکیده

نقشنوشته موسوم به «مرغ بسم‌الله» از جمله شاخه‌های هنری خوشنویسی اسلامی است که از منظر مطالعه گرایش‌های نوین در خوشنویسی و همچنین در ارتباط با نماد‌شناسی عرفانی مورد توجه قرار گرفته است. این نقشمایه غالبا در ارتباط با گفتمان صوفیانه و ملهم از ادبیات عرفانی و ذوق‌آزمایی‌های عارفانه هنرمندان به ویژه در دوران صفویه و قاجار تبیین گشته است. در این پژوهش تاریخی- تحلیلی که با استفاده از روش‌ تبارشناسی میشل فوکو انجام گرفته، نقشنوشته مرغ بسم‌‌الله نه صرفا به عنوان محصول انگاره عرفانی هنر اسلامی، بلکه در ارتباط تاریخی و هویتی با تداوم سنت‌های بیان بصری در میان جریان‌های هنری شرق ایران همچون سفالینه‌های منقوش نیشابور در سده چهارم و پنجم هجری قمری مورد واکاوی قرار گرفته است. لذا هدف این پژوهش، تبارشناسی نقشنوشته مرغ بسم‌الله و تحلیل نسبت تاریخی میان نمونه‌های همنشینی نقش پرنده و نوشتار از سفالینه‌های منقوش نیشابور سده‌ چهارم تا نمونه‌های متاخر در دوران صفویه و قاجار است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد همنشینی نقش پرنده و نوشتار در هنر ایران به ویژه در فضای بصری گرافیکی سفالینه‌های منقوش نیشابور دوره سامانی حائز ویژگی‌های زیبایی‌شناسانه‌ و سبک‌شناختی است که فراتر از تزئینات یا ذوق‌آزمایی صرف رفته و در نوعی هم‌سرشتی، می‌تواند به عنوان یکی از تبارهای تاریخی نقشنوشته مرغ‌ بسم‌الله تلقی گردد.

کلیدواژه‌ها

نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 26 تیر 1401

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار