تبیین شیوة طراحی نقوش کاشی های ستاره ای شکل کاشان در سدة 6تا 8هجری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر ومعماری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

2 دانشیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

چکیده

 هنر کاشی گری در ایران سابقۀ کهن و اهمیت والایی دارد. توفیق هنرمندان ایرانی در ساخت انواع کاشی های تصویری، تابش
چشمگیری به کاشی های ایرانی بخشیده است. کاشی های زرین فام کاشان بخش ممتازی از این گنجینۀ ارزشمند را تشکیل
میدهند. ذوق زمانه و مبانی زیبایی شناسی رایج در این آثار که در مجموعه ای از نقش پردازی های گسترده و همراه با بذل توجهی
ویژه به جزئیات نمایان گردیده، نشانگر وجود معیارهای خاصی در تصویرگری این کاشی ها است. آنچه در این گفتار مورد بحث
است، نشان دادن تدابیر بصری مورد استفاده در طراحی نقوش کاشی های ستاره ای شکل کاشان برطبق نظریۀ گشتالت میباشد.
در این راستا اصلی ترین پرسش های این پژوهش بدین قرار است که: مهمترین اصول رایج در تصویرگری کاشی های ستاره ای شکل
کاشان چه میباشند؟ و چه ویژگیهای بصری را بر مبنای نظریه گشتالت در این حیطه میتوان مورد توجه قرار داد؟ نتیجۀ این
پژوهش که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای تدوین شده، نشانگر آن است که: هنرمندان برای دستیابی
به یک گشتالت خوب، اصولی همچون: مجاورت، منظم بودن، سادگی، بسته بودن و تداوم عناصر بصری را مورد توجه قرار داده اند
که این موضوع نشانگر آگاهی هنرمندان و نقش پردازان کاشی های ستاره ای شکل کاشان از ظرفیت های عناصر بصری برای ایجاد
ساختاری منسجم و هماهنگ است.

کلیدواژه‌ها


اسکیرس، جی(1374)، کاشی‌سازی، از کتاب هنرهای ایران، تألیف ر. دبلیو. فریه، ترجمه پرویز مرزبان، فرزان، تهران، صص 294- 271. افشار مهاجر، کامران (1388)، کاربرد نظریۀ ادراک دیداری گشتالت در صفحه‌آرایی کتاب‌های درسی، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره1، ش40، صص 40- 33.
بهدانی، مجید؛ احمدپناه، سید ابوتراب (1400)، بازتاب اندیشه نجومی جامعۀ ایلخانی در نقوش کاشی‌های زرین‌فام کوکبی، پژوهش‌های علوم تاریخی، دوره 13، ش 2، صص 94- 69.
پوپ، آرتور؛ اکرمن، فیلیس (1387)، سیری در هنر ایران ازدوران پیش از تاریخ تا امروز، زیرنظر سیروس پرهام، ج 9، علمی و فرهنگی، تهران. حسینی، هاشم (1400)، درآمدی بر شناخت و مفهوم‌شناسی نقوش گیاهی کاشی‌های زرین فام هشت‌پر عصر ایلخانی بر پایۀ نمونه‌های موجود در موزه آستانه مقدسه قم، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره 26، ش3، صص 38- 27.
دواندیس، دونیس.ا (1385)، مبادی سواد بصری، ترجمه مسعود سپهر، چ14، سروش، تهران. رضازاده، طاهر (1387)، کاربرد نظریه گشتالت در هنر و طراحی، آینه خیال، ش 9، صص 36- 31.
زکی، محمدحسین (1366)، تاریخ صنایع ایران، ترجمه محمدعلی خلیلی، تهران: اقبال. سامانیان، صمد؛ پورافضل، الهام (1396)، تحلیل تطبیقی سفالینه‌های زرین‌فام (سده 6 تا 7 هجری) با نگاره‌های نسخه کلیله و دمنه 707 ه.ق ال اینجو، نگره، ش 44، صص 19- 5. سعادت میرقدیم، سیده‌نرگس؛ چیت‌سازیان، امیرحسین (1392)، تعامل شعر با تکنیک‌های ساخت سفالینه‌های دوره اسلامی کاشان، کاشان-شناسی، ش1، صص 1445- 122.
طالب‌پور، فریده (1387)، بررسی نقوش کاشی‌های کاخ آباقاخان در تخت سلیمان، نگره، ش8 و 9، صص 29- 19.
فلدمن، ادموند بورک (1378)، تنوع تجارب تجسمی، ترجمه پرویز مرزبان، سروش، تهران.
کاربونی، استفانو؛ ماسویا، توموکو (1381)، کاشی‌های ایرانی، ترجمه مهناز شایسته‌فر، مؤسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران.
کپس، جئورگی (1382)، زبان تصویر، ترجمه فیروزه مهاجر، چ4، سروش، تهران.
کیانی، محمد یوسف؛ کریمی، فاطمه؛ قوچانی، عبدالله (1362)، مقدمه‌ای بر هنر کاشی‌گری ایران، موزه رضا عباسی، تهران.
لشکری، آرش؛ شریفی‌نیا، اکبر؛ مهاجر وطن، سمیه (1393)، بررسی نقوش کاشی‌های زرین‌فام آوه از دورۀ ایلخانیان، نگره، ش 32. صص 53- 39.
نیکخواه، هانیه؛ شیخ مهدی، علی (1389)، رهیافتی به سیاست‌های فرهنگی ایلخانان در سدۀ سیزدهم/ هفتم در واکاوی نقوش سفال‌های زرین‌فام ایران، مطالعات هنر اسلامی، ش13، صص 129- 109.
واتسون، اولیور (1382)، سفال زرین‌فام ایرانی، ترجمه شکوه زارعی، سروش، تهران. شاپوریان، رضا (1386)، اصول کلی روان‌شناسی گشتالت، رشد، تهران.
سیف، علی‌اکبر (1383)، روان‌شناسی پرورشی، چ2، نشر آگاه، تهران.
- Porter, venita .(1995), Islamic Tiles, British Museum Press, London.
- Suler, John; Zakia, Richard. D .(2018), Perception and Imaging Photography as a Way of Seeing, Fifth Edition, Routledge, London.
- Geremek, Adam; Greenlee, Mark; Magnussen, Svein .(2013), Perception Beyond Gestalt: Progress in Vision Research, Psychology Press, NewYork.
-Arnheim, Rudolf .(1954), Art & Visual Perception: A Psychology of the Creative Art, University of California Press, California.
https://www.metmuseum.org/art/collection/search/450358?searchField=All&sortBy=Relevance&ft=persian+tiles&offset=0&rpp=80&pos=22 : (Accessed: January 4, 2021). http://collections.vam.ac.uk/item/O223680/tile-unknown: (Accessed: March 27, 2021). https://www.britishmuseum.org/collection/image/1207046001: (Accessed: March 27, 2021). https://www.britishmuseum.org/collection/image/301995001: (Accessed: March 27, 2021). https://www.metmuseum.org/art/collection/search/450433: (Accessed: January 4, 2021). https://www.britishmuseum.org/collection/image/301995001: (Accessed: November 18, 2020). https://www.britishmuseum.org/collection/image/1613560982: (Accessed: November 18, 2020). https://collections.mfa.org/objects/8758/star-tile-with-prince-on-horseback?ctx=e652bfda-6907-4d73-870b-: (Accessed: November 18, 2020).