معرفی و مطالعه تطبیقی، توصیفی سنگ قبرهای سلجوقی موزه گُرده میمه(اصفهان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستانشناسی، گروه باستانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استاد گروه باستانشناسی، گروه باستانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد باستانشناسی، گروه باستانشناسی ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

چکیده

در بسیاری از آثار سرزمین­های اسلامی هنرمندان به استفاده از آیات و احادیث اقدام کرده‌اند در برخی از این آثار مانند سنگ قبرها نوشتن آیات و احادیث به واسطۀ بُعد معنوی اثر از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. به قطع مشخص نیست که از چه زمانی استفاده از اشعار نیز به مانند آیات و احادیث برای تزئین بر روی سنگ قبرها ظاهر شده است. تا پیش از پژوهش حاضر که بر روی سنگ قبرهای موزه میمه صورت گرفته نشانه­ای از استفاده از اشعار در جهت کتیبه نگاری سنگ قبرها در عصر سلجوقی(قرن ششم)در دست نبود یا منتشر نشده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی در گام اول به معرفی این آثار بپردازد و سپس با تکیه بر روش مطالعۀ تطبیقی به مقایسه این دو سنگ قبر با آثار مشابه سلجوقی بپردازد تا از ره آورد این موضوع بتوان درک درست‌تری نسبت به اسلوب هنری و احتمالا خاستگاه آثار مورد معرفی به دست آورد. سوالات پژوهش حاضر را می­توان این­گونه بیان داشت: اسلوب هنری این سنگ قبرها را چگونه می­توان تبیین کرد؟ همچنین با توجه به عدم اشاره مستقیم، آیا با اتکا به مطالعات باستان شناسانه می­توان در خصوص هویت هنرمند سازنده این آثار اظهار نظر کرد؟

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم(۱۳۸۹)ترجمه آیت الله ناصر مکارم شیرازی ، آستان قدس رضوی، مشهد.
ابن ابى الحدید معتزلى(۱۴۰۴)شرح نهج البلاغة، ج : ۱۹، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى، قم.
الانباری النحوی، کمال الدین(۱۹۱۳) الانصاف فی مسائل الخلاف بین النحویین البصریین و الکوفیین، چاپ لیدن.
حاجی قاسمی،کامبیز(۱۳۸۹)معماری اسلامی ایران در دوره سلجوقیان: امامزاده ها و مقابر، انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران.
حاجی‌زاده باستانی، کریم و معروفی‌اقدم، اسماعیل و ستارنژاد، سعید و طهماسبی، فریبرز(۱۳۹۶)جستاری بر جانمایی آیات قرآنی و سایر کتیبه ها در بناهای دورۀ اسلامی براساس مضامین آنها پژوهشی بر مقابر دورۀ سلجوقی شمال غرب ایران، نشریه مطالعات باستان شناسی پارسه ص۱۳۳- ۱۴۸.
دانش یزدی، فاطمه(1387)کتیبه‌های اسلامی شهر یزد، سازمان میراث فرهنگی کشور -- انتشارات سبحان نور، تهران .
ژیان، ندا(۱۳۹۷) بررسی برج مقبره های دوره سلجوقی از نظر معماری پهنه شمالغرب ایران، کنفرانس ملی تحقیقات بنیادین در عمران،معماری و شهرسازی.
سجادی، علی( ۱۳۷۲)سیرتحول محراب درمعماری اسلامی از آغاز تا حمله مغول، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما سوسن بیانی، مشاور نوشین دخت نفیسی، دانشگاه تربیت مدرس.
شایسته‌فر، مهناز(۱۳۸۰) جایگاه قرآن، حدیث و ادعیه در کتیبه‌های اسامی«.فصلنامۀ جستاری بر جانمایی آیات قرآنی، مدرس علوم انسانی. شمارۀ ویژهنامه ۶ شمارۀ پیاپی ۲۳ .صص: ۹۴-۵ .
شایسته‌فر، مهناز(۱۳۸۱) بررسی محتوایی کتیبه‌های مذهبی دوران تیموریان و صفویان«مجلۀ علوم انسانی دانشگاه الزهراء. شماره ۴۳ .صص: ۱۱۱-۶۲.
شهبازی شیران، حبیب و فیضی، فرزاد و میراضی، زهرا(۱۳۹۵) بررسی مقابر اسلامی ایران در دوره سلجوقی، کنفرانس بین المللی عالی، حسین و توکل، شیدا و حسن مهدی، الهه و غفاری مرند، فاطمه (1394)توصیف و مقایسه مقابر سلجوقی شهر دامغان براساس گونه شناسی معمارانه، دومین کنگره بین المللی افق های جدید در معماری و شهرسازی با رویکرد توسعه و فناوری.
فتال نیشابورى، محمد بن حسن(۱۳۷۵)روضة الواعظین، ج : ۲، انتشارات رضى، قم .
کیانی، محمد یوسف(۱۳۷۴) تاریخ هنر معماری ایران در دورۀ اسلامی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، -انتشارات سمت، تهران .
موسوی کوهپر، سید مهدی و خانعلی، حمید و نیستانی، جواد(1394) سنگهای مزار، نمودی از وحدت مذاهب مختلف اسلامی در ایران؛گونه‌شناسی، طبقه‌بندی ومطالعه آرایه‌های سنگ مزارهای نوع گهوارهای فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامۀ تاریخ اسلام سال پنجم، شماره بیستم، زمستان، صفحات 133- 152.
تارنما
www.metmuseum.org www.harvardartmuseums.org
www.portal.yazdcity.ir