مطالعه نقش درخت ویسبوبیش در ترمه کرمانی دوره قاجار از منظر اسطوره شناسی تمثیلی کروزر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس پژوهشی، پژوهشکده میراث فرهنگی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.

2 استادیار، گروه هنرهای سنتی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران.

چکیده

نقش­مایه­ ویسبوبیش به عنوان الگو و مدل همواره بر آثار هنری بازنمایی می­شود، اما تاکنون به نحوه­ شکل­ گیری اولیه­­ این نقش­مایه و ترکیب­ بندی آن با دیگر عناصر با رویکرد مطالعات فرهنگی پرداخته نشده است. رویکرد مطالعات فرهنگی بر تمامی عناصری که فرهنگ خطاب می ­شوند، از جمله اساطیر، تاکید دارد و روش اسطوره ­شناسی تمثیلی کروزر نیز امکان مطالعه ساخت مند آن­ها را فراهم کرده است. ازآنجاکه ویسبوبیش در بسیاری از دست بافته ­های قاجاری بازنمایی شده، پژوهش حاضر به­ منظور دست­یابی به ماهیت اولیه­ اش، آن را با روش تمثیلی کروزر، و بر روی یک نمونه شال ترمه قاجاری واکاوی نموده است. بر این اساس، پرسش اصلی این است: از منظر اسطوره ­شناسی کروزر که رمزگرایی میان آیکون و ایدوس را مبنای دانش اساطیر می ­داند، چه ارتباطی میان ویسبوبیش و بازنمایی آن بر آثار دوره قاجار وجود دارد؟روش تحقیق در این پژوهشِ بنیادین به صورت توصیفی-تحلیلی، و گردآوری مطالب به روش کتابخانه ­ای خواهد بود. بنابر این پژوهش، میان مفهوم جاودانگی و آفرینش/ ایدوس و درخت ویسبوبیش ترمه کرمان/ ایکون رابطه­­ ای تمثیلی برقرار است و در نهایت می­ توان گفت علت نمونه ­ای استفاده از طرح ویبوبیش در ترمه قاجاری نام برده، دستیابی ذهن بافنده و مخاطب به نامیرایی و زندگی ازلی و ابدی است.
 
[i] Icon
[ii] Idos
[iii]  Mythical relationship

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • آل ابراهیم دهکردی, صبا. (1395). نقش درخت سرو و معانی نمادین آن در نگاره‌هایی از "شاهنامه تهماسبی". باغ نظر، 13(45)، 105-114. www.bagh-sj.com/article_43407

    -افلاطون(1380). دورۀ آثار افلاطون، رسالۀ تیمائوس، جلد سوم، تهران: خوارزمی.

    -اوشیدری، جهانگیر(1371). دانشنامه مزدیسنا، واژه نامه توضیحی آئین زرتشت، تهران: نشر مرکز

    -بصام، سیدجلال‌الدین و دیگران( 1383). رویای بهشت هنر قالی‌بافی ایران. تهران: وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، سازمان اتکا.

    -بهزادی، رقیه (1368). بُندَهِش هندی متنی به زبان پارسی میانه (پهلوی ساسانی). چاپ اول، تهران: علمی و فرهنگی.

    -پراپ، ولادیمیر (1396). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. فریدون بدره‌ای، تهران: توس.

    -پوپ آرتر آیم( 1387). سیری در هنر ایران، از دوران پیش از تاریخ تا امروز. جلد5، چاپ نخست، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

    - پورخالقی چترودی، مهدخت (1380). درخت زندگی و ارزش فرهنگی و نمادین آن در باورها. فصلنامه مطالعات ایرانی. 1(1)، 89-126. www.noormags.ir/view/fa/articlepage/323031

    -دو بوکور، مونیک ( ١٣٧٦). رمزهای زندة جان. ترجمة جلال ستاری. تهران: مرکز.

    -راشد محصل، محمد تقی(1385). وزیدگی‌های زادسپرم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

    -زینر، آر.سی.(1388). طلوع و غروب زردشتی گری، مترجم: قادری، تیمور. تهران: آبفام

    -سهروردی، شیخ شهاب‌الدین(1332). عقل سرخ. تهران: بانک ملی.

    -صوراسرافیل، شیرین( 1380). طراحان بزرگ فرش ایران. چاپ دوم. تهران: نشر پیکان.

    -عابد دوست، حسین؛ کاظم پور، زیبا(1388). صورت های متنوع زندگی بر روی فرشهای ایرانی. گلجام. 12. 123-141. www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/80907

    -عوض‌پور، بهروز، محمدی خبازان ساینا و محمدی خبازان، سهند.( 1397). روان اسطوره‌شناسی. تهران: سخن.

    -کوپر، جی. سی. (1379). فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد.

    -گیریشمن، رمن (1350). هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، بهرام فره وشی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

    • لطفی، محمدحسن(1380). دوره آثار افلاطون، چاپ سوم، تهران: خوارزمی.
    • -مجلسی، محمدباقر( 1983). بحارالانوار. جلد 8، لبنان: دار احیاء التراث العربی.
    • -محمدی خبازان، سهند و حبیبی، میترا (1397). اسطوره شناسی تمثیلی مجموعه‌ تخت جمشید، فصلنامة علمی-پژوهشی هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، 23 ، 4 ( 76) 27-40
    • doi: 10.22059/JFAUP.2019.274009. 672216
    • - تنگلوشا (1384). به‌ضمیمه و مدخل منظوم از عبدالجبار خجندی، مقدمه و تصحیح رحیم ملک‌زاده، تهران: میراث مکتوب.
    • -نامور مطلق، بهمن (1392). درآمدی بر اسطوره‌شناسی. تهران: سخن.
    • -وارنر، رکس(1386). دانشنامه اساطیر جهان، ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: نشر اسطوره.
    • -هال، جیمز(1380). فرهنگ نگاره‌های نمادها در هنر شرق و غرب. رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.
    • -یاحقی، محمدجعفر (1388). فرهنگ اساطیر و داستانواره‌ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
    • -یشت‌ها (1356). جلد یک و دو، گزارش ابراهیم پورداوود، تهران: دانشگاه تهران.
    • -Creuzer.Friedrich. (1812). Symbolik und Mythologie der alten Völker.besonders der Griechen. 4 Bde. Leipzig. Darmstat.
    • -Creuzer.Friedrich. (1841). Religions de Iʼantiquite, Considerees principalement dans leurs forms symboliques et mythologiques. Joseph-Daniel Guigniaut.Oxford University.
    • -Lechler, G. (1937). The Tree of Life in Indo-European and Islamic Cultures. Ars Islamica, 4, 369–419. http://www.jstor.org/stable/25167048
    • -Proclus. , (2008).Commentary on Plato’s Timaeus. Tr. by David T.Runia and Mighel Share, Volrd 2, Proclus on the Causes of the Casmos and its Creation, Cambridge.
    • -Satapatha, Brahmana.(1994). Trans by Eggeling. Julius, part ӀӀӀ, Clarendon Press: Oxford.
    • - Shalaeva, Anastasia, (2014). Symbolism and Mythology of the Ancients: An Outline of Georg Friedrich Creuzer's Argument, Higher School of Economics Research Paper, No. WP BRP 80/HUM/2014, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2537450