1
دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
2
دانشگاه شاهد ، عضو هیات علمی ، دکتری پژوهش هنر
10.22059/jfava.2024.380667.667320
چکیده
مشروطیت، آغازگر تحولی بود که تحت تأثیر رویدادهای جهانی، محلی و سیاست‌های روسیه و انگلیس شکل‌گرفت. از محورهای مهم شکل‌گیری هویت ملی نوین ایران، رسانه‌سازی دین بود که در دیوارنگاره‌های دوران مشروطیت نمایان شد. گفتمان دینی در این دیوارنگاره‌ها با استفاده از زبان بصری خاص، به بازتولید ساختارهای نظام‌مند ساخت‌اجتماعی واقعیت پرداخت و به ایجاد یک ژانر گفتمانی منحصربه‌فرد کمک‌کرده است. ازاین‌منظر مسئله این است که 1. چگونه فرآیندهای رسانه‌سازی با تأکید بر رسانه دیوارنگاره‌ها درحال‌تغییر ماهیت بازنمایی عمومی دین در جامعه دوران مشروطیت هستند؟ چگونه عناصردینی درگفتمان دیوارنگاره‌های دوران مشروطیت، ازطریق ساختار گفتمان‌ها و تصاویر، موجب شکل‌گیری هویت‌های فردی‌واجتماعی می‌شود؟ روش پژوهش توصیفی‌تحلیلی برمبنای تحلیل‌محتوای‌انتقادی از نوع پژوهش‌های کیفی است. ابزارگردآوری اطلاعات شامل برگه شناسه (فیش)، مشاهده و ابزار پویشگری‌نوین است. جامعه پژوهش مشتمل‌بر 20دیوارنگاره است که به شیوه هدفمند انتخاب‌شده است. منطق اجرایی در این پژوهش مبتنی بر تحلیل ارتباط میان بازنمایی‌های بصری دیوارنگاره‌ها و شکل‌گیری هویت‌های اجتماعی‌وفردی براساس آراء سه‌وجهی نورمن فرکلاف است. یافته‌های‌پژوهش نشان‌می‌دهد که رسانه‌سازی‌دین دردیوارنگاره‌های دوران مشروطیت باتمرکز بر ساختارهای نظام‌مند و بازنمایی روایات دینی، نقش مهمی در انعکاس و تثبیت تعلقات اجتماعی و اعتقادی آن‌دوره داشته است. تحلیل دیوارنگاره‌ها به‌عنوان کنش‌های اجتماعی و ایدئولوژیک، نشان‌دهنده تعامل پیچیده میان دین، فرهنگ و سیاست دردوران مشروطیت ایران است.
)