بررسی نقش دوربین عکاسی و عکس در فرآیند مدرنیته ی ایرانی مابین انقلاب سفید و انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 عضو هیات علمی دانشگاه تهران

چکیده

پیوند تنگاتنگ عکّاسی و مدرنیته ی غربی امری انکار ناپذیر است. در واقع، این ابزارِ بیانی را یکی از حاملین اصلی فرهنگ مدرنیستی غرب می دانند. لذا، با توجّه به ارتباط دو سویه ی مدرنیته ی غربی و شرقی و حضورِ بلافاصلِ عکّاسی در دورانِ قاجار، پژوهش حاضر به بررسی نقش این ابزار در مدرنیته ی ایرانی طی دهه های چهل و پنجاه شمسی، دورانی که مدرنیزاسیون به شدّت به ساختار این جامعه ی رو به توسعه تزریق می شد، خواهد پرداخت. لذا، عطف به ریشه یابی مدرنیته ی غربی در چهار تغییر مسیر تفکّر غربی یا همان نیهیلیسم و همچنین ارتباط هستی شناختی دوربین عکّاسی با این چهار تغییرِ مسیرِ حیاتی در سیر تفکّر غربی در حکم چهار نیروی نابود کننده ی نظام های ارزشی دوران پیشامدرن، نگاهی اجمالی به نقاط تلاقی چهار اصل فوق و گفتمانِ غالبِ " بازگشت به اصل " در دوره ی مورد نظر، با توسّل به ژانر عکّاسی خانوادگی و عکّاسی هنری و به شیوه ای استقرایی و تاریخ مدارانه، صورت خواهد گرفت. از این حیث، با توجّه به نقش کم رنگ عکّاسی در فرآیند مدرنیته ی ایرانی، فقدان تجربه نیهیلیسم مدرن و متعاقباً عدم حصول فرهنگ مدرنیستی در مدرنیته ی ایرانی، شاهد فقدان تجربه ی جامعه ای مدرن در ایران خواهیم بود.

کلیدواژه‌ها


آبراهامیان، یرواند (1394)، تاریخ ایران مدرن، ترجمه­ی محمد ابراهیم فتّاحی، چاپ دوازدهم، نشر نی، تهران.
احمدی، بابک (1395)، هوای تازه: فضای روشنفکری دهه ی 1340، در جستجوی زمان نو، چاپ اوّل، انتشارات حرفه هنرمند، تهران.
اسماعیل زاده، خیزران (1395)، سقّاخانه در تصویر تاریخ، در جستجوی زمان نو، چاپ اوّل، انتشارات حرفه هنرمند، تهران.
برمن، مارشال (1379)، تجربه­ی مدرنیته، ترجمه­ی مراد فرهادپور، چاپ اول، انتشارات طرح نو، تهران.
برجر، جان (1393)، درک عکس، ترجمه­ی کریم متقی، چاپ اوّل، انتشارات زبان تصویر، تهران.
بوردیو، پیر (1387 )، عکاسی هنر میان مانه، ترجمه­ی کیهان ولی نژاد، نشر دیگر، تهران.
بهرام آبادیان، شیرین (1391)، بررسی روایت های زندگی از طریق آلبوم های عکس خانوادگی، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد عکّاسی، دانشگاه هنر تهران.
پاکباز، روئین (1393)، نقّاشی ایران از دیرباز تا امروز، چاپ دوازدهم، انتشارات زرین و سیمین، تهران.
حاجی محمّد، سیامک (1391)، بررسی نقش اجتماعی عکاسی و تأثیرات آن در تکوین نظم مدرن، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد عکّاسی، دانشگاه هنر تهران.
دادبه، آریاسپ (1395)، روح زمان و روح هنر قاجار، در جستجوی زمان نو، چاپ اوّل، انتشارات حرفه هنرمند، تهران.
زین الصّالحین، حسن (1392)، تحلیل انتقادی گفتمان های تاریخ عکاسی ایران، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد عکّاسی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
سونتاگ، سوزان (1393 )، درباره­ی عکّاسی، ترجمه­ی نگین شیدوش، چاپ چهارم، نشر حرفه نویسنده، تهران.
شایگان، داریوش (1391)، آسیا در برابر غرب، چاپ دهم، انتشارات امیرکبیر، تهران.
شیخ، رضا (1384)، ظهور شهروند شاهوار، ترجمه ی فرهاد صادقی. فصلنامه­ی عکس نامه، سال پنجم، شماره 19، صص 27ـ4.
عالی، احمد ( 1389)، احمد عالی، چاپ اوّل، نشر نظر، تهران.
فرهادپور، مراد (1395)، دیالکتیکِ معکوسِ مدرنیسم در ایران، در جستجوی زمان نو، چاپ اوّل، انتشارات حرفه هنرمند، تهران.
لنگفورد، مایکل جان (1386 )، داستان عکاسی، ترجمه ی رضا نبوی، چاپ اوّل، نشر افکار، تهران.
مترجم زاده، محمّد (1393)، کارکردهای فرهنگی ـ هنری عکاسی در ایران، چاپ اوّل، انتشارات مرکب سفید، تهران.
میرسپاسی، علی ( 1393)، تأملی در مدرنیته­ی ایرانی، ترجمه­ی جلال توکّلیان، چاپ اوّل، نشر ثالث، تهران.
میلانی، عبّاس (1387)، تجدّد و تجدّد ستیزی، چاپ هفتم، انتشارات اختران، تهران.
ولز، لیز (1393)، نظریه عکاسی، ترجمه­ی مجید اخگر، چاپ اوّل، انتشارات سمت، تهران.
ولز، لیز (1392)، عکاسی: درآمدی انتقادی، ترجمه­ی مهران مهاجر و دیگران، چاپ دوم، انتشارات مینوی خرد، تهران.