بررسی و و مقایسه نقوش هندسی ازاره‌های کاشی ابنیه دورة تیموری ایران با ازاره‌های موجود در نگاره‌های نسخ خطی مصور همزمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1  دانشجوی دکتری    باستانشناسی (دوران اسلامی،) گروه    باستانشناسی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

2 استاد گروه باستان‌شناسی ، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

همواره در ادوار مختلف تاریخی، تأثیر و تأثر بین هنرهای گوناگون آن عصر، دیده می­شود. در دورة تیموری نیز مانند سایر مقاطع تاریخی، نقاط مشترک فراوانی بین تزیینات کاشی­کاری، با هنرهای همزمان، به­ ویژه با نگاره­های نسخ‌خطی مصور وجود دارد. با بررسی نگاره ­های دورۀ مذکور می­توان برخی موارد مشترک را بین نقوش هندسی آن­ها با ازاره­های کاشی بناهای همزمان، مشاهده نمود. تطبیقِ نقوش هندسی ازاره ­های کاشی ابنیه تیموریان در ایران، با برخی از نگاره­ های نسخ‌خطی مصور همزمان، از لحاظ نوع گره ­ها، رنگ­بندی لعاب و تزیینات موجود بر روی آن­ها، هدف اصلی مقالۀ پیش­رو است. بنابراین روش یافته‌اندوزی اطلاعات و داده ­ها، به‌شیوة اسنادی و مبتنی بر مشاهدات عینی است که با روش توصیفی–تحلیلی، صورت پذیرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش عبارتند از: وجوه اشتراک از منظر نوع گره ­ها؛ نشان­دهنده آن است که اغلب گره­ های به‌کاررفته در ابنیه این دوره، به ویژه گره «شش‌ضلعی‌منتظم»، قابل قیاس با گر­ه ­های ازاره­ های بناهای موجود در نگاره­های نسخ‌خطی مصور هم­دوره است. علاوه‌براین رنگ­بندی لعاب موجود در گره مذکور همانند ابنیه این دوره شامل رنگ فیروز­ه­ای و سبز یشمی (سبز تیره)، است. تزیینات طلاچسبان و وجود برخی از گل­های چندپَر، نقاط اشتراک دیگری است که در کاشی­ های ازاره بناها و نسخ‌خطی مصور این عصر می­توان دید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • آژند، یعقوب (1389)، نگارگری ایران؛ پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران، ج 1، چاپ اول، تهران، سمت.
  • - افشار، ایرج (1354)، یادگارهای یزد، معرفی ابنیه تاریخی و آثار باستانی خاک یزد. ج 2، چاپ اول، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، یزد، خانه کتاب یزد.
  • - اوکین، برنارد (1386)، معماری تیموری در خراسان، ترجمۀ علی آخشینی، چاپ اول، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی.
  • - پاکباز، رویین (1385)، نقاشی ایران: از دیروز تا امروز، چاپ پنجم، تهران، زرین و سیمین.
  • - پورتر، ونیتیا (1381)، کاشی های اسلامی، ترجمه مهناز شایسته‌فر، چاپ اول، تهران، موسسه مطالعات هنر اسلامی.
  • - خوسفی، محمد بن حسام‌الدین (1381)، خاوران نامه؛ شاهکاری از ادبیات و هنر نقاشی ایران (نسخه عکسی کاخ گلستان)، چاپ اول، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • - سگای، ماری رز (1385)، معراج‌نامه سفر معجزه‌آسای پیامبر (ص)، ترجمۀ مهناز شایسته‌فر، چاپ اول، تهران، موسسه مطالعات هنر اسلامی.
  • - سلطان‌زاده، حسین (1387)، فضاهای معماری و شهری در نگارگری ایرانی، چاپ اول، تهران، چهار طاق.
  • - شایسته‌فر، مهناز (1384)، عناصر هنر شیعی در نگارگری و کتیبه‌نگاری تیموریان و صفویان، چاپ اول، تهران، موسسه مطالعات هنر اسلامی.
  • - صالحی‌کیا، مریم (1395)، «بررسی نقشمایه های کاشی در نگاره های شاهنامه بایسنغری و تطبیق آن با کاشی‌کاری بناهای قلمرو شرقی تیموریان»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشته باستان‌شناسی، دانشگاه شهرکرد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی (منتشر نشده).
  • - صالحی‌کیا، مریم و شاطری، میترا (1397)، نمود تزیینات معماری تیموری در نگاره‌های شاهنامه بایسنغری، نگره، (50)، 57 ـ 39.
  • - صالحی‌کیا، مریم؛ شاطری، میترا و احمدی، عباسعلی (1398)، مطالعه تطبیقی کتیبه‌های کاشی‌کاری نگاره‌های شاهنامه بایسنغری با بناهای قلمرو شرقی تیموریان، مطالعات تطبیقی هنر، سال نهم (17)، 58 ـ 43.
  • - عکاشه، ثروت (1380)، نگارگری ایران، ترجمۀ غلامرضا تهامی، چاپ اول، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری.
  • - فردوسی، ابوالقاسم (1350)، شاهنامه فردوسی، از روی نسخه خطی بایسنغری. محفوظ در کتابخانة موزة کاخ گلستان. چاپ اول، تهران، شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران.
  • - فروتن، منوچهر (1389)، زبان معمارانه نگاره‌های ایرانی (بررسی ویژگی‌های نگاره‌های ایرانی به عنوان اسناد تاریخی معماری اسلامی ایران)، هویت شهر، سال چهارم (6)، 142 ـ 131.
  • - گری، بازیل (1392)، نقاشی ایرانی، ترجمه عربعلی شروه، چاپ چهارم. تهران، دنیای نو.
  • - ماهرالنقش، محمود (1381)، کاشی و کاربرد آن، چاپ اول، تهران، سمت.
  • - محمدزاده، مهدی و مسینه‌اصل، مریم (1395)، معماری در نقاشی مکتب هرات، فیروزه اسلام پژوهه معماری و شهرسازی اسلامی، (3)، 45 ـ 27.
  • - مصطفوی، محمدتقی (1343)، اقلیم پارس؛ آثار تاریخی و اماکن باستانی فارس، چاپ اول، تهران، انتشارات انجمن آثار ملی.
  • - ویلبر، دونالد؛ گلمبک، لیزا (1374)، معماری تیموری در ایران و توران، ترجمۀ کرامت‌الله افسر و محمدیوسف کیانی، چاپ اول، تهران، سازمان میراث فرهنگی.
  • - هاشمی، غلامرضا؛ شیخی، علیرضا و دولت‌آبادی، فهیمه (1398)، مطالعه تطبیقی تزئینات معماری در نگاره‌های شاهنامه بایسنغری و هفت اورنگ ابراهیم میرزا، مطالعات تطبیقی هنر، سال نهم (18)، 70 ـ 51.
  • - Adle, C (1974). Note sur le Qabr-i Šāhrūḫ de Damghan, dans Le Monde Iranien et l'Islam, Tome 2, Genève: Librairie Droz, 173 – 186.
  • - URL 1: https://archnet.org (access date 2020/10/30)
  • - URL 2: www.davidmus.dk (access date: 2019/01/24)
  • - URL 3: www.metmuseum.org (access date: 2019/12/5)
نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی
دوره 28، شماره 2
تیر 1402
صفحه 85-96

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار