مطالعه تطبیقی نقوش کتیبهها و پرندگان سفالهای دوره سامانی (نیشابور، قرن 3 و 4 ه.ق) با سفال دوره تانگ درچین (چانگشا، قرن7تا10م) بر اساس نظریه گشتالت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد صنایع دستی، گروه صنایع دستی، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانشیار گروه صنایع دستی، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

3 استادیار گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

سامانیان افزون بر ارتباط گسترده با مناطق مختلف، با احیای هنر ایران پیش‌ازاسلام، زمینه‌های رشد و شکوفایی فرهنگ و هنر ایران را فراهم آوردند. از دستاوردهای این زمینه‌سازی، کاربرد متفاوت تزیینات خوشنویسی بر ظروف سفال سامانی است که با تمرکز بر اندیشۀ ایرانی و  تأثیرپذیری از نقوش هم‌عصر خود در سفال دوره تانگ چین شکل گرفته‌است. مسئله اینجاست که تنوع خطوط کوفی و ساده‌سازی نقوش پرندگان در سفال سامانی چه شباهت‌هایی با نقوش سفال تانگ و تفکر آن دارد؟ این مقاله با هدف شناخت ویژگی‌های ‌مشترک بصری و معنایی خوشنویسی و دیگر نقوش سفال دو منطقه نیشابور و چانگشا، بر این فرض می‌باشد که روابط بینافرهنگی میان این دو تمدن در شکل و محتوا، مبتنی بر چرخش زمان،گردش طبیعت و به‌ویژه ارتباط انسان با جهان هستی است که از طریق عناصر طبیعت در تزیینات بازنمایی شده‌است.
نگارندگان با روش توصیفی-تحلیلی به مطالعۀ تطبیقی عناصر بصری و اندیشه‌های این دو دوره بر اساس اصول گشتالت پرداخته و به این نتیجه رسیده‌اند که نقوش سفال‌های هر دو منطقه بر پایۀ اصول گشتالت مشترکی شکل گرفته‌است که معناهای مشابهی از تفکر دائوئیستی و عرفان اسلامی را در بر دارد، به‌طوری‌که در طرح‌اندازی برخی از نقوش رایج سفال سامانی تأثیراتی از تفکر چین مشاهده می‌شود.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن.
ادلر، جوزف ا(1383)، دین های چینی. ترجمه حسن افشار، تهران، مرکز.
اسماعیلی جلودار، محمداسماعیل و محسن جعفرنیا(1395)، ازچانگشا تا سیراف، تحلیلی بر بازرگانی دریایی ایران وچین درهزاره اول میلادی با استناد بر یافته‌های سفالین چانگشا و منابع نوشتاری، چهارمین همایش دوسالانه بین المللی خلیج فارس، دانشگاه تهران، 10و11.
ایزوتسو، توشیهیکو(1400)، صوفیسم و تائوئیسم، محمدجواد گوهری، تهران، روزنه.
ایمانی، علی(1385)، سیرخط کوفی، تهران، زوار.
بدیعی، نادره(1377)، فرهنگ واژه‌های فارسی در زبان ایغوری چین، تهران، بلخ.
بلخاری، حسن(1388)، هندسه خیالی و زیبایی، پژوهش در آرای اخوان الصفاء، تهران، متن.
بورکهارت، تیتوس(1381)، هنرمقدس، جلال ستاری، تهران، سروش.
پوپ، آرتور و فیلیس اکرمن(1385)، سیری درهنرایران (از دوران پیش از تاریخ تا به امروز)، جلد چهارم. سیروس پرهام. تهران، علمی فرهنگی.
حسن، زکی محمد(1384)، چین و هنرهای اسلامی، غلامرضا تهامی، تهران، فرهنگستان هنر.
جای، چو و وینبرگ چای(1369)، تاریخ فلسفه چین، ع. پاشایی. تهران، گفتار.
خادمی، عین الله(1383)، نظریه اخوان الصفا درباره چگونگی پیدایش کثیر از واحد(نظام فیض)، مقالات و بررسی‌ها، دفتر75، 127-146. خلیلی، ناصر(1384)، سفال اسلامی، تهران، کارنگ.
دستغیب، نجمه(1394)، تأثیر اسلام بر سفالگری خراسان با مقایسه تطبیقی نقوش سفال‌های چین و نیشابور در دورة سامانی، همایش ملی نقش خراسان در شکوفایی هنراسلامی، 1-13.
دستغیب، نجمه و سیدجواد ظفرمند(1394)، مطالعه تطبیقی نقوش پرنده درسفالینه های ایران دوره عباسی وسفال های چین (قرن 9 میلادی)، فصلنامه علمی-پژوهشگاه نگاره، 107-117.
دورانت، ویل(1347)، تاریخ تمدن(کتاب اول)، ا.ح آریان پور، تهران، اقبال.
رضازاده، طاهر(1387)، کاربرد نظریه گشتالت درهنر و طراحی، آینه خیال، شماره 9، 31-37.
سلطان علی‌شاه، سلطان محمد بن حیدر(۱۴۰۸/۱۹۸۸)، بیان السعادة فی مقامات العبادة، ۴ ج. بیروت – لبنان، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
شاپوریان، رضا(1386)، اصول کلی گشتالت، تهران، رشد.
شوالیه، ژان و آلن گربران(1384)، فرهنگ نمادها، جلد دوم، سودابه فضائلی، تهران، جیحون.
شوالیه، ژان و آلن گربران(1385)، فرهنگ نمادها، جلد چهارم، سودابه فضائلی. تهران، جیحون.
فرای، ار.ان و ویلیام بین فیشر(1387)، تاریخ ایران کمبریج، جلد چهارم، تیمور قادری، تهران، مهتاب.
قمیر، یوحنا(1363)، اخوان‌الصفا (یا روشنفکران شیعه‌مذهب)، محمدصادق سجادی، تهران، فلسفه.
قوچانی، عبدالله و بتول احمدی(1364)، کتیبه های سفال نیشابور، تهران، موزه رضا عباسی.
لائوتزو(1397)، دائودجینگ، احسان عباسلو، تهران، ثالث.
مبلغی آبادانی، عبدالله(1376)، تاریخ صوفی و صوفیگری،ج1. قم، حرّ.
مقنی پور، رضا، سیدجواد ظفرمند و اشکان رحمانی(1399)، مطالعه تطبیقی فرم، تکنیک و کاربرد سفالینه‌های منطقه چانگشا در دوره نیشابور در دوره سامانی با تولیدات منطقه چانگشا در دوره تانگ، نشریه جستارهای تاریخی، سال یازدهم، شماره یک، 125-146.
مینگ، دو وی، مایکل استریک من و فرانک رینولدز(1388)، آیین‌های: کنفسیوس، دائو و بودا، غلامرضا شیخ‌ زین‌الدین، تهران، فیروزه، چ3. ناجی، محمدرضا(1386)، فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمروی سامانیان، تهران، امیرکبیر.
Abaei, Mohammad and Mohsen Jaafarnia(2015), Where Was the Destination of Black Stone Shipwreck: Comparative study on founded products in Iran and products of Black Stone, New Silk Road Program 2015, GCIDC2015 Conference Proceedings, the 3rd - 10th July, Changsha, China, The People Museum Journal, Volume 1, Issue 1, ISSN 2588-6517. Behrens, R. R.(1998), Art, Design and Gestalt Theory, Leonardo, 31(4), 299-303. doi:10.2307/1576669
Barlow, A. R.(1983), The derivation of a psychological theory: Gestalt therapy,‏ Doctor of Philosophy thesis, Department of Psychology, University of Wollongong.
Eshots, Y.(2006), Sufi and Taoist Heritage and Glocalism or Two Types of Civilizations and Two Kinds of Dialogue, Afkar-Jurnal Akidah & Pemikiran Islam, 7(1), 121-132.‏ Flecker, M.(2001), A Ninth – Century AD Arab or Indian Shipwreck in Indonesia: First Evidence for Direct Trade with China, IN World Archaeology, Vol.32, No.3, Shipwreck, 335-354.
Kotitsa, Zoi (2004), The Belitung Wreck: Sunken Treasures from Tang China, New Zealand: Seabed Explorations. Madhumali, Rangika A. K. and P. R. Asanka Buddikasiri(2021), Changsha Ceramics Trade in Ancient Silk Road, Journal of History, Art and Archaelogy, Vol. 1, No. 1, pp 63-73.
Murata, S. (1992), The Tao of Islam: A sourcebook on gender relationships in Islamic thought, New York: Suny Press.‏ Punekar, R. M., & Ji, S(2016), Ceramic-ware along the Ancient Silk Trade Route—A Short Study of Cross-Cultural Influences on Product Form, Sience and Technology Journal, Vol. 4, Issue: II, 84-97. ‏Perls, F. S.(1969), Gestalt therapy verbatim, Compiled and edited by John O. Stevens, Toronto/New York/London: Bantam Books.
Vigário, Edgar(2020), The Tang Wares in the Belitung Shipwreck, Retrieved Dec 1, 2022 from https://www.academia.edu/42251694/The_Tang_Wares_in_the_Belitung_Shipwreck.
Wilkinson, Charles Kyrle (1973), Nishapur: pottery of the early Islamic period, New York: Metropolitan Museum of Art. Yang, Liu (2011), Tang Dynasty Changsha Ceramics, Shipwrecked, Singapore: Arthur M. Sackler Gallery, Smithsonian Institution, 145-59.
Metropolitan Museum, Retrieved Dec 15, 2022 from https://www.metmuseum.org/
Cincinnati Art Museum, Retrieved Dec 15, 2022 from https://www.cincinnatiartmuseum.org/
Art Gallery of South Australia, Retrueved Dec 18, 2022 from https://www.agsa.sa.gov.au https://www.nhb.gov.sg/acm/galleries/maritime-trade/tang-shipwreck(last updated on 19 jul 2022) https://www.agerin.ir(بازیابی1401)